موسیقی در ایران باستان

موسیقی ایران از لحاظ تاریخی به دو دوره باستان و اسلامی قابل تقسیم‌بندی است. این دو دوره اصولاً با ورود اسلام به ایران و تأثیرات فرهنگی و مذهبی آن آغاز و به پایان رسید. دوران پیش از اسلام یا دوران باستانی در تاریخ موسیقی ایران به مدت زمانی اشاره دارد که قبل از حمله اعراب به ایران و آغاز دوره اسلامی اتفاق افتاد. این دوره به طور کلی به چندین دوره کوچکتر تقسیم می‌شود، از جمله سلسله ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی. قبل از این سلسله‌ها نیز بخشی از تاریخ موسیقی ایران به تمدن عیلام و دوران پیش از تاریخ یا دوران اسطوره‌ای قبل از آن‌ها بازمی‌گردد .زمان قبل از اسلام درایران باستان طبق مدارکی که موجود است موسیقی از مقام منزلت بالایی برخوردار بوده که ساز های زیادی در نقوش و نقش برجسته باقی مانده و به وجود موسیقی در آن زمان اشاره دارد 

موسیقی دوره هخامنشی در این دوره که به قرن‌های هفتم تا چهارم قبل از میلاد می‌رسد، موسیقی در برش‌های مختلف زندگی مردم و مراسم‌های مذهبی و سلطنتی استفاده می‌شد. موسیقی در این دوره بسیار تحت تأثیر فرهنگ‌های شرقی و غربی قرار داشت و به روش‌های موسیقی خارجی نیز رجوع می‌کرد. از جمله سازهای استفاده شده در این دوره می‌توان به تار، سه‌تار، ستار و نی اشاره کرد. در این دوره، موسیقی به عنوان بخشی از زندگی اجتماعی و مذهبی مردم استفاده می‌شد و در مراسم‌های مذهبی و سلطنتی به کار می‌رفت. برخی از ویژگی‌های موسیقی دوره هخامنشی عبارتند از: تأثیر فرهنگ‌های شرقی و غربی: در این دوره، موسیقی ایران تحت تأثیر فرهنگ‌های شرقی و غربی قرار داشت.

در دوره اشکانیان، یک تحول مهم در موسیقی ایران رخ داد. موسیقی در این دوره به شکلی جدید و آزاد تر پدید آمد و از تحت تأثیر دولت و دربار خارج شد. افرادی نیز در این دوره مانند بخشی‌ها در خراسان و گوسان‌ها در سراسر مناطق ظهور کردند که نقش مهمی در توسعه و ترویج موسیقی مردمی داشتند. این تحول در موسیقی نشان دهنده این است که موسیقی در دوره اشکانیان به یک ابزار برای بیان احساسات و ایدئولوژی‌های مردم تبدیل شد و نقش مهمی در فرهنگ و هویت مردم ایران داشت. این دوره نشان دهنده ظهور موسیقی مردمی و ریشه‌دار در ایران است

در زمان ساسانیان موسیقی به یکی از بخش های اساسی آموزش در دربار ساسانیان تبدیل شد. گفته می شود که حدود ۱۲۰۰۰ نوازنده هندی برای مهاجرت از هند به ایران دعوت شده اند تا از موسیقی و گوشه ای از امپراتوری لذت ببرند. در زمان انوشیروان ، موسیقی به جایگاه بالاتری رسید و موسیقی ایرانی وارد دنیای عرب شد و در آنجا این هنر تقلید شد تا بتوانند پایه و اساس این هنر را در آن جا قرار دهند. باربد ، رامتین ، سرکیس ، بامشاد ، نکیسا و آزادوار چنگی از چهره های برجسته در بین نوازندگان دوره ساسانیان بودند که قطعات فراموش نشدنی را سرودند و پایه و اساس آن را در برخی مدارس موسیقی که هنوز در ایران پخش می شوند پایه گذاری کردند.

پس از حمله اعراب به ایران، بسیاری از ملودی‌ها و مدها به دلیل نگرانی اعراب از موسیقی و تلقی آن به عنوان غیر اخلاقی، از بین رفتند. این تاثیرات منفی بر روی موسیقی ایران در آن دوران داشت. همچنین، با برپا شدن حکومت اسلامی و تاثیرات اسلام گرایان افراطی در قرون وسطی، موسیقی به صورت مخفیانه و در محدودیت‌هایی نواخته می‌شد. اما لازم به ذکر است که بعضی از حکام عرب به موسیقی‌دانان ایرانی دستور دادند تا قطعاتی را به صورت کتابی در عربی تصنیف کنند. این کتاب را “کتاب موسیقی کبیر” نامیده و از آن استفاده می‌کرد دوره صفویه پس از آن ، موسیقی به دلیل تهاجم های دیگر ملل دیگر ، فراز و نشیب فراوانی را پشت سر گذاشت. صفویان در حدود قرن شانزدهم قدرت در ایران را به دست گرفتند و کارهای بسیار خوبی را در عرصه سیاست انجام دادند. اما تعصبات و سیاستهای شدید مذهبی پادشاهان اولیه خواستار حذف هرگونه حمایتی از فلسفه ، که با موسیقی ، شعر و ادبیات در ارتباط باشد،شد. این منجر به کاهش موسیقی شد تا اینکه شاه عباس اول شروع به حکمرانی کرد. در همین حال ، بسیاری از نوازندگان ایرانی به کشورهای دیگر به ویژه هند مهاجرت کردند. متأسفانه خیلی دیر شده بود و حمایت شاه عباس نتوانست موسیقی را شکوفا کند و دوباره آن را به موضع قبلی خود برگرداند.

در دوره قاجار در دوره اول سلسله قاجار ، پادشاهان به دنبال زندگی راحت و لذت بخش بودند. در همان دوران بود که پایه و اساس موسیقی به شکلی گذشته شد که تا به امروز زنده مانده است. استادان مشهور موسیقی به نمایش درآمدند و قطعات بسیاری از آنها را ساختند. موسیقی شاد قدیمی نیز تا حدودی زنده شد. امیرکبیر ، نخست وزیر ناصرالدین شاه ، یک ژنرال فرانسوی را برای آموزش موسیقی نظامی به ایران دعوت کرد. بنابراین ، دانشجویان ایرانی با اصول نظری و عملی موسیقی غربی آشنا شدند.

(معرفی انواع سازهای ایرانی) سنتور تار دوتار سه تار کمانچه عود دیوان تنبور سه تار مفاخری سنتور مافی سه تار بختیاری سه تار عظیمی میز سنتور

(سازهای کوبه ای) تنبک دف دایره تمپو (داربوکا) قیمت جیمبی قیمت کاخن قیمت کوزه قیمت هنگ درام تانگ درام بندیر