ابو علی سینا که بود و چه کرد

ابوعلی سینا دانشمند نابغه ایرانی بود که شهرت جهانی دارد. مهارت این حکیم بزرگ در همه علوم به‌ویژه پزشکی بسیار شگفت‌انگیز و قابل‌توجه است.او، یکی از مشهورترین و تاثیرگذارترین فیلسوفان و دانشمندان ایران، افغانستان و البته جهان است که آرامگاهش در شهر همدان قرار دارد. ابن سینا، پورسینا، شیخ‌الرئیس و همه‌چیز دان، از القاب این دانشمند بزرگ به شمار می‌روند. ابوعلی سینا یک پزشک، ریاضی‌دان، منجم، فیزیک‌دان، شیمی‌دان، جغرافی‌دان، زمین‌شناس، شاعر، منطق‌دان و فیلسوف بزرگ بود و در دوران جوانی به‌طرز شگفت‌آوری توانست به همه این علوم تسلط پیدا کند.

ابوعلی سینا، پزشک، فیلسوف، اندیشمند و نویسنده بزرگ ایرانی بوده که از شهرتی جهانی برخوردار است و بسیاری از آثار او به‌ویژه در زمینه پزشکی برای قرن‌های متوالی در دانشگاه‌های اروپایی تدریس می‌شد. این حکیم بزرگ موثرترین چهره در علم و فلسفه جهان اسلامی به شمار می‌رود و از آغاز کودکی استعداد و شایستگی عجیبی در فراگرفتن علوم مختلف داشت. ابن سینا بدون تردید مشهورترین دانشمند مسلمان ایرانی بوده که توانست در بیشتر علوم مربوط به دوران خود تحول ایجاد کند و نام خود را در تاریخچه بسیاری از علوم به ثبت برساند. شهرت این دانشمند بزرگ محدود به ایران و علوم خاصی همانند فلسفه و منطق نیست؛ بلکه وی در همه علوم و به‌ویژه پزشکی، مهارت شگرف و خیره‌کننده‌ای داشت و از همین رو، افتخار تمام ایرانیان و جهانیان محسوب می‌شود.

ابوعلی سینا، حکیم، فیلسوف، طبیب و دانشمند بزرگ ایرانی است که در ماه صفر سال ۳۷۰ هجری قمری در شهر بخارا متولد شد. این حکیم بزرگ در جهان غرب به نام Avicenna و با لقب «امیر پزشکان» شناخته شده است و علاوه بر شیخ‌الرئیس، القاب دیگری همانند حجه الحق و شرف الملک هم به او داده‌اند. ابوعلی سینا از همان آغاز کودکی استعداد عجیب و ویژه‌‌ای در فراگرفتن علوم مختلف داشت و از آنجا که پدرش عبدالله برای تعلیم و تربیت او سخت تلاش می‌کرد و خانه او محل ملاقات دانشمندان مختلف بود، ابن سینا تا ۱۰ سالگی تمام قرآن و صرف و نحو را آموخت و پس از آن به یادگیری منطق و ریاضیات مشغول شد. ابوعلی سینا در ۱۴ سالگی از معلم خود نیز پیشی گرفت پدر ابوعلی سینا اهل بلخ بود و در زمان سلطنت «نوح دوم» که از پادشاهان سامانی به شمار می‌رفت، از بلخ به بخارا آمد و کارمند دارایی روستای خرمثین در بخارا شد. او از روستای افشنه که در نزدیکی خرمثین قرار داشت، با دختری به نام ستاره ازدواج کرد و نام اولین فرزندش را حسین گذاشت که همان ابوعلی سینا است و پنج سال پس از او، برادر کوچک‌ترش به نام محمود به دنیا آمد. ابن سینا حافظه و هوشی شگفت‌انگیز و خارق‌العاده داشت، تا جایی که در سن ۱۴ سالگی از معلم خود پیشی گرفت؛ به همین خاطر همه مجذوب هوش او می‌شدند.

ابن سینا علم منطق را از استادش ابوعبدالله ناتلی آموخت و طبیعیات، مابعد‌الطبیعه و علم طب را را نزد استادش ابوسهیل مسیحی فراگرفت. او در جوانی امیر نوح سامانی را از یک بیماری سخت نجات داد و به همین خاطر امیر به او اجازه داد که از کتابخانه باشکوهی که مخصوص شاهزادگان سامانی بود، استفاده کند. ابوعلی سینا هنگامی که به سن ۱۸ سالگی رسید، دیگر احتیاج به فراگیری هیچ علمی نداشت؛ زیرا در همه علوم زمان خود استاد بود و تنها برای درک آموخته‌های خود تلاش می‌کرد. ابوعلی سینا زمانی که ۲۲ سال داشت، پدر خود را از دست داد. او پس از مرگ پدرش، با دشواری‌های زیادی روبه‌رو شد و زندگی پر فراز و نشیبی را تجربه کرد. ابن سینا بیشتر عمر خود را در مسافرت‌های طولانی از شهری به شهر دیگر گذراند و حوادث زیادی همانند سرگردانی در کویر و گم شدن در بیابان را تجربه کرد. وی به‌دلیل آشفتگی اوضاع سیاسی در ماوراء النهر به ناچار بخارا را به مقصد جرجانیه و سپس گرگان ترک کرد. ابن سینا در اوایل قرن پنجم به‌ سمت وزارت سلطان نیز منصوب شد یکی از آرزوهای ابوعلی سینا ملاقات با قابوس بن وشمگیر (حامی نام‌ دار علم و ادب) در جرجان بود؛ اما زمانی که به جرجان رسید، او از دنیا رفته بود و همین مسئله چندین سال ابن سینا را گوشه‌گیر کرد، تا اینکه در سال ۴۰۵ و ۴۰۶ هجری قمری عازم ری شد. او چند سالی از عمر خود را در یک روستای دور افتاده زندگی کرد و یک مدت هم به‌ سمت وزارت سلطان دست یافت و در دربار زندگی کرد؛ اما متهم به خیانت در وزارت شد و حبس در زندان حکومت را هم گذراند. سپس مخفیانه از زندان فرار کرد و به‌ سمت اصفهان رفت. ابوعلی سینا در طی مدت زندگانی خود دچار سختی‌های بسیاری شد و امرار معاش او به‌ واسطه مهارت در علوم مختلف به‌ ویژه طبابت تامین می‌شد. ابوعلی سینا در طول زندگی خود کتاب‌های متعددی نوشت و حتی به ساخت رصدخانه هم پرداخت.

آثار ابوعلی سینا:حکیم ابن سینا ۴۵۰ کتاب در زمینه‌های گوناگون نوشته است که تعداد زیادی از آن‌ها به مباحث پزشکی، حکمت و فلسفه مربوط می‌شود. از آنجا که در آن دوره، عربی زبان رایج آثار علمی بود، ابن سینا و سایر دانشمندان ایرانی آن زمان هم، اکثر کتاب‌های خود را به زبان عربی می‌نوشتند؛ اما بعدها برخی از این آثار به زبان‌های دیگر از جمله فارسی ترجمه شد. جالب است بدانید که او تنها حکیمی است که تمام آثارش باقی مانده و بسیاری از آن‌ها به چاپ رسیده است. ابن سینا نویسنده کتاب شفا (یک دانشنامه علمی و فلسفی جامع) بوده و کتاب القانون فی‌ الطب که یکی از معروف‌ترین آثار تاریخ پزشکی است هم از آثار این دانشمند بزرگ به شمار می‌رود. به‌طور کلی، از جمله مهم‌ترین آثار ابن‌ سینا می‌توان به شفا، قانون فی الطب، الاشارات و التنبیهات فی المنطق والحکمه و بسیاری رساله‌های دیگر فارسی و عربی اشاره کرد. ابوعلی سینا در ادبیات فارسی تبحر خاصی داشت و بیش از ۲۰ اثر فارسی به او منسوب است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به انتساب دانشنامه علائی و رساله نبض اشاره کرد، البته کتاب‌های فارسی دیگری همانند کنوزالمعزمین، ظفرنامه، حکمه الموت، رساله نفس، رساله معراجیه، المبدا المعاد، اثبات النبوه، علل تسلسل موجودات، رساله جودیه، معیارالعقول، رساله عشق، حل شکلات معینه، رساله اکسیر، رساله در منطق، رساله در اقسام نفوس، فی تشریح الاعضا، رساله در معرفت سموم و علم پیشین و برین هم از وی وجود دارد. از ویژگی‌های ابن سینا در پزشکی، مشاهدات بالینی او درباره بیماری‌های گوناگون است که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به ناراحتی‌های پوستی، بیماری‌های ریوی، اختلال‌های اعصاب و انواع دیوانگی‌ها اشاره کرد. نظرات ابن سینا در باب ستاره‌شناسی و نجوم جایگاه ویژه‌ای در این علم دارد ابن سینا در علم ریاضی و نجوم هم جایگاهی بسیار ویژه و خاص داشت. بخش از کتاب شفا درباره ساختن آلات رصدی بوده و بخشی هم درباره ریاضیات است که شامل چهار بخش هندسه، علم حساب، موسیقی و هیئت می‌شود. ابن‌سینا در بخش ریاضیات، اصول اقلیدس را در کتاب شفا بررسی و تحلیل کرده است. از ابتکارات ارزشمند این دانشمند بزرگ در علم نجوم می‌توان به ساختن آلات اندازه‌گیری رصدی اشاره کرد که بسیار قابل‌توجه است. برخی از آثار مهم ابن سینا در زمینه ریاضیات شامل کتاب الشفا (جزء سوم شامل: الارثماطیقی ـ علم‌الموسیقی ـ علم‌الهیئه)، الزاویه یا تحقیق مبادی‌الهندسه، رویه ‌الکواکب ‌باللیل لا‌بالنهار، رساله فی ‌الموسیقی، الفلک والمنازل یا المختصر فی ‌علم ‌الهیئه، فی ‌سبب ‌قیام ‌الارض ‌فی ‌وسط ‌السما، ابطال احکام ‌النجوم و فی ‌ابعاد ‌الظاهره ‌للاجرام ‌السماویه است. بعضی از آثار مربوط به منطق و حکمت این دانشمند بزرگ هم شامل الاشارات و التنبیهات، الانصاف، رساله المحدود، الحمکه العروضیه، الحکمه المشرقیه، کتاب شفا، التعلیقات، المباحثات، عیون الحکمه، النجاه و سایر موارد می‌شود. این حکیم بزرگ پژوهش‌هایی هم در علوم طبیعی انجام داد و چگونگی پدید آمدن کوه‌ها را به‌درستی بیان کرده است.

مرگ ابو علی سینا:ابوعلی سینا در دوره‌ای از زندگی خود به شهر اصفهان که سال‌ها آرزوی دیدن آن را داشت، سفر کرد و مورد توجه علاءالدوله قرار گرفت. وی به‌مدت ۱۵ سال با آرامش خاطر در این شهر زیبا زندگی کرد؛ اما این آرامش دائمی نبود و اصفهان مورد حمله فرزند سلطان محمود غزنوی یعنی مسعود غزنوی قرار گرفت و طی این حمله، متاسفانه برخی از آثار مهم این دانشمند بزرگ از بین رفت. این اتفاق ضربه بسیار بزرگی به ابوعلی سینا وارد کرد و از آنجا که بیماری قولنج هم او را مورد آزار قرار می‌داد، تصمیم گرفت به همدان برگردد و باقی عمر خود را در این شهر سپری کند. دوستان شیخ‌الرئیس همواره او را به آرامش و کار کمتر دعوت می‌کردند؛ اما او معتقد بود که زندگی کوتاه و وسیع بهتر از زندگی طولانی و محدود است. این حکیم بزرگ در روزهای پایانی عمر خود تمام مال و اموال خود را بخشید و غلامان خود را آزاد کرد، سپس سه روز آخر از عمر خود را در خانه ماند و مشغول خواندن قرآن شد. ابوعلی سینا سرانجام در دوم تیر ماه سال ۴۱۶ هجری شمسی و ماه رمضان قمری، در سن ۵۷ سالگی از دنیا رفت و در شهر همدان به خاک سپرده شد.

مقبره مشهورترین و مهم‌ترین دانشمند ایرانی یعنی ابوعلی سینا که در سطح جهان شهرت دارد، در شهر همدان قرار گرفته است. آرامگاه ابن سینا یکی از مهم‌ترین جاهای دیدنی همدان بوده و هر ساله مسافران زیادی به قصد بازدید از این مکان تاریخی وارد همدان می‌شوند. آرامگاه این حکیم بزرگ یکی از میدان‌های اصلی شهر همدان بوده که در امتداد ضلع شمالی و جنوبی این میدان دو خیابان بوعلی سینای شمالی و جنوبی و در امتداد ضلع‌های شرقی، بلوار آیت‌الله مدنی و غربی آن بلوار خواجه رشید قرار دارند.

جالب است بدانید که اولین آرامگاه این حکیم بزرگ در زمان قاجاریه و به دستور دختری به نام نگار ساخته شد که نوه فتحعلی شاه قاجار بود. مقدمات ساخت بنای کنونی این دانشمند در سال ۱۳۲۲ خورشیدی فراهم شد و معماری آن توسط یک مهندس ایرانی به نام هوشنگ سیحون انجام گرفت. لازم به ذکر است که قبر عارف قزوینی، شاعر مشهور ایران‌زمین هم در مجاورت بنای این آرامگاه قرار گرفته است. بنای آرامگاه این دانشمند بزرگ به دو سبک ایران باستان و ایران بعد از اسلام ساخته شده و معماری آن از برج گنبد قابوس نشا گرفته است. یکی از تفاوت‌های آرامگاه ابوعلی سینا با گنبد قابوس در تعداد ستون‌های آن است. آرامگاه ابوعلی سینا روی ۱۲ ستون بنا شده در حالی که گنبد قبوس دارای ۱۰ ستون است. البته تعداد ستون‌های آرامگاه ابن سینا بی‌دلیل نبوده و بیانگر ۱۲ دانشی است که این دانشمند در زمان خود روی آن‌ها مسلط بود. دومین تفاوت این دو بنا در فاصله میان ستون‌ها بوده که در آرامگاه ابوعلی سینا این حد فاصل باز است؛ اما این فاصله در گنبد قابوس کاملا بسته و پوشیده دیده می‌شود. تفاوت سوم این دو بنا هم از نظر ابعاد بوده و می‌توان گفت که آرامگاه ابن سینا تقریبا نصف ابعاد گنبد قابوس است. مساحت زمینی که آرامگاه ابوعلی سینا در آن بنا نهاده شده است، در حدود ۳,۰۹۰ متر مربع بوده و زیربنای اصلی آن در حدود ۱,۷۹۲ متر مربع است. بد نیست بدانید که جنس ستون‌های آرامگاه این حکیم بزرگ از سنگ گرانیتی است که جلوه آن را بسیار تماشایی و منحصربه‌فرد کرده است