برادرم خسرو

برادرم خسرو فیلمی ایرانی به کارگردانی احسان بیگلری، نویسندگی پریسا هاشم‌پور و بیگلری و تهیه‌کنندگی سعید ملکان محصول سال ۱۳۹۴ است. این فیلم در بخش نگاه نو سی و چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر حضور داشت و در جشنواره فیلم یاری سوئد تندیس بهترین فیلم بلند را دریافت کرد. این فیلم در ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۶ اکران عمومی شد.

داستان فیلم خسرو نظری، نقش اول این فیلم با بازی شهاب حسینی، به اختلال دوقطبی مبتلاست و با خواهرش زندگی می‌کند، بنا بر شرایطی خواهر او مجبور به مسافرت میشود و خسرو مجبور شده مدتی در منزل برادرش ناصر که دندانپزشک است زندگی کند و در این مدت اتفاقاتی برای او در منزل برادرش رخ می‌دهد.

بازیگران بازیگر نقش شهاب حسینی خسرو نظری هنگامه قاضیانی میترا ناصر هاشمی ناصر نظری بیتا فرهی ناهید نظری جواد یحیوی مرتضی

«برادرم خسرو» تقریباً به‌تمامی طبق الگوی مطرح‌شده حرکت می‌کند اما برگ برنده‌ای که فیلم را به اثری دیدنی تبدیل می‌کند، به شخصیت‌پردازی اثر –معضل بسیاری از فیلم‌های ایرانی– برمی‌گردد. از همان اوایل فیلم، کُدهایی را مشاهده می‌کنیم که به شناخت تقابل اصلی کمک می‌کنند. به‌عنوان مثال، ممکن است زندگی حرفه‌ای و خانوادگی ناصر در ابتدا بسیار مرتب و بی‌نقص به نظر برسد اما عناصری وجود دارد که همدلی ما را بیشتر به سمت خسرو جلب می‌کند تا ناصر. یکی از این نمونه‌ها را در گفت‌وگوی میان دو برادر در اتاق کار ناصر مشاهده می‌کنیم: جایی که

متوجه میل درونی ناصر برای مدیریت و تحت کنترل داشتنِ همه‌چیز می‌شویم. همچنین رگه‌هایی از نگاه بالا به پایین او را نسبت به خسرو مشاهده می‌کنیم. از جمله جایی که خسرو را نصیحت می‌کند یا جملاتی دهان‌پرکُن بر زبان می‌آورد: «موفقیت هزینه داره.». از طرف دیگر شاهد این هستیم که خسرو، پس از آگاهی از این که ناصر سیگار [یا، آن‌طور که خسرو می‌گوید، «همان روزی یک نخ»] را ترک کرده است، با موفقیت او را ترغیب به این می‌کند که یک کام سیگار بگیرد. این، اولین نشانه از شکافی است که با ورود خسرو در زندگی ناصر ایجاد می‌شود.

تمایز خسرو با دیگر شخصیت‌های ظاهراً “موجه”تر، نه‌فقط در کنش‌ها و دیالوگ‌ها، که همچنین در میزانسن‌های حساب‌شده بیگلری هم دیده می‌شود. یک نمونه‌اش، سکانس میهمانی در خانه مرتضی (با بازی سید جواد یحیوی) است. در این صحنه، همه مردها با تیپ‌هایی کاملاً رسمی نشسته‌اند و خسرو با سر و ظاهری آشکارا رهاتر و بی‌قیدتر از دیگران، در گوشه‌ای از قاب کنار پنجره ایستاده، تقارن چینش آدم‌ها را در قاب بر هم زده و سیگار می‌کشد. در همین صحنه البته شاهد کنش مهمی هم هستیم که خسرو را شخصیتی [از نظر فکر] جلوتر از دیگران نشان می‌دهد: وقتی

همه اصرار دارند که نوازندگی شایان (پسر میترا و ناصر) را ببینند اما شایان خواهش می‌کند که بعداً ساز بزند، تنها خسرو است که شرایط شایان و معذب بودن او را در آن لحظه درک می‌کند. اما جدا از این کنش‌های فیلمنامه‌ای، شکل حضور خسرو در قاب هم نقش مهمی در شناخت بیشتر جایگاه او در دنیای انسان‌های “شق‌ورق” و درگیر قیدوبندهای فراوان ایفا می‌کند.

با این وجود، هیچ‌کدام از این تأکیدها به یک فیلم قابل‌قبول منجر نمی‌شدند اگر به شکلی اغراق‌شده به نمایش گذاشته می‌شدند. ما قرار نیست از ابتدا با خسرو به‌عنوان یک فرشته و با ناصر به‌عنوان یک هیولا روبه‌رو شویم. وقتی – به‌عنوان‌مثال – ناصر از خسرو می‌خواهد برای سیگار کشیدن به گوشه دیگر اتاق برود تا دود سیگار در اتاق نپیچد، درواقع دارد رگه‌ای از همان میل همیشگی‌اش به کنترل شرایط را بازتاب می‌دهد؛ همان میلی که به بروز نوعی دیکتاتوری از سوی او منجر می‌شود. اما

این دستور، درعین‌حال رفتاری طبیعی و منطقی محسوب می‌شود. درواقع رفتار ناصر در این لحظه، شباهتی به یک فرد “سرکوبگر” ندارد. به‌تدریج و در طول فیلم است که تصویر شکل‌گرفته در ذهن ما از شخصیت‌ها تکمیل و تثبیت می‌شود. اگر بیگلری سعی می‌کرد تقابل دو شخصیت اصلی را با عجله و از همان ابتدا به شکلی یک‌طرفه (و بدون مقدمه‌چینی مناسب) به ما منتقل کند، چه‌بسا تمام رشته‌های فیلم پنبه می‌شد. به‌خاطر همین طمأنینه فیلمساز است که جایگاه خسرو در دنیای ناصر و اطرافیانش را نه‌تنها می‌فهمیم، بلکه حس هم می‌کنیم.

درنهایت، «برادرم خسرو» می‌تواند دیدگاه قابل‌تأملی برای تماشاگرانش به ارمغان بیاورد. آنچه فیلم به ما نشان می‌دهد، این است که مهم‌ترین نکته، “سلامت فکر” آدم‌هاست و این هیچ ربطی به ثبات ظاهری و موفقیت‌های کاری ندارد. فردی سالم‌تر است که افق ذهنی بازتری داشته باشد. بیمار اصلی کسی است که دچار خودشیفتگی است و چهارچوب زندگی‌اش آن‌قدر محدود شده که هیچ‌چیز را خارج از این محدود درک و تحمل نمی‌کند، نه آن‌کس که رفتارش از سوی افرادی دارای چنین محدودیت‌هایی درک نمی‌شود.