تنها شاکرد ایرانی آلبرت انیشتین؟!

«محمود حسابی فیزیکدان مشهور کشورمان بود که از او به عنوان پدر علم فیزیک ایران یاد می‌شود روزگاری شاگرد آلبرت اینیشتین بوده است.» دکتر حسابی در سال 1281 شمسی از پدر و مادری تفرشی، در تهران متولد و از چهار سالگی در بغداد و سپس در دمشق و بیروت مشغول به تحصیل شد. همزمان، قرآن کریم، گلستان و بوستان سعدی، غزلیات حافظ و منشئات قائم مقام را از مادر خود، گوهرشاد آموخت. او از ابتدا تا پایان تحصیلات، در میان همدوره ای های خود که از کشورهای مختلف بودند همواره رتبه نخست را داشت، به نحوی که جعفر وفا می نویسد: این چهره برجسته علمی، پس از کسب موفقیت و اخذ مدارک لیسانس ادبیات و علوم، مهندسی راه و ساختمان، مهندسی برق، مدرک زیست شناسی، ستاره شناسی و سپس اخذ دکترای فیزیک در سال 1306شمسی به ایران بازگشت و تا آخرین لحظه های حیات خود، در کرسی تدریس، چند هزار شاگرد متخصص تربیت نمود که اکثر آن ها از اساتید و مدیران بلند پایه کشور هستند.

او در فیزیک نوین نظریات تازه ای داد و نشان «کومان دولوژین دونور»- بزرگ ترین نشان علمی فرانسه- را به دلیل ارائه و اثبات تئوری «بی نهایت بودن ذرات» دریافت نمود. این اندیشمند مبتکر، افزون بر خدمات علمی و ارائه نظریه های جدید در ایجاد تحولات بنیادین علمی و تکنولوژی و تحقیقاتی ایران گام های مهمی برداشت و آثار سبزی به جای گذاشت از جمله: تأسیس دانشگاه تهران، تأسیس نخستین دانشسرای عالی، اولین ایستگاه هواشناسی و اولین رصدخانه تعقیب ماهواره ها، راه اندازه دستگاه رادیولوژی و پایه گذاری مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، و تأسیس مرکز اتمی ایران. او تنها شاگرد ایرانی پروفسور آلبرت انشتین بود و در سال 1366 شمسی یادواره نکوداشتی برای وی تشکیل شد و از او تقدیر به عمل آمد و سرانجام در دوازدهم شهریور ماه سال 1371 وفات یافت و خانه وی به موزه تبدیل گردید.

استاد در مورد تربیت بر این عقیده بود که ارتباط والدین با فرزند باید بر پایه محبت و صداقت باشد. او پیوسته می گفت: «بچه براساس سه اصل محبت، احترام و راستگویی پدر و مادر بزرگ می شود و بچه می خواهد که حرف پدر و مادرش را قبول کند نه این که تردید کند. باید به بچه راست بگویید. نباید دروغ بگویید کاری که می خواهید بکنید بگویید ولو اینکه به نارضایتی بچه بینجامد. اگر احترام بچه را نگه دارید او هم احترام پدر و مادر را نگه می دارد نه این که چون کوچک است با بی احترامی با او رفتار کنید. باید همان احترامی را که برای یک شخص بالغ قائل هستید برای بچه هم قائل باشید. او عقیده بر آن داشت که باید فرزندان را از بچگی به امور فنی آشنا کرد، چه پسر و چه دختر؛ آقای ایرج حسابی، فرزند استاد می گوید: «تا جایی که دکتر برایم تعریف کرده اند اولین اسباب بازی ام آچار و چکش بوده است و تا جایی که یادم می آید حدود شش سالم بود که آقای دکتر وادارم کردند که یک پلکان بسازم که از چهار پله تشکیل می شد.» دکتر حسابی انسان وارسته ای بود که به سبب معنویات والا و مسؤولیت انسانیش، تنها در فکر آموزش و دانش اندوزی شاگردانش نبود و تنها فیزیک برایشان نمی آموخت بلکه به تربیت آن ها نیز نظر داشت. و هرگز تربیت را فدای آموزش نمی کرد. دکتر عسکری، یکی از اساتید بزرگ، روزی به استاد حسابی گفت: بچه ها را بفرستید خارج درس بخوانند استاد پاسخ داد: بعد از لیسانس و فوق لیسانس. قبل از لیسانس اگر بروند هویت ملی شان را از دست می دهند.

با توجه به تاکیدی که دکتر حسابی بر هویت ملی و در نگاهی دیگر، آباد کردن کشورش ایران داشت، ایشان از هر طرح و ایده ای که در این راه ارائه می گردید، با کمال دل استقبال می نمود به نحوی که محمد بهمن بیگی می نویسد: من در سال 1324 کتابچه ای منتشر کردم به نام «عرف و عادت عشایر فارس». در این کتاب اوضاع و احوال عشایر و بدبختی های آنان را شرح دادم و در یکی از صفحات آن نوشتم: «چاره ی کار فقط تعلیم و تربیت است، چاره ی کار مدرسه ی سیار متحرک است.» دو سه سال بعد هنگامی که دکتر شایگان وزیر آموزش و پرورش بود تقاضا کردم فقط پنجاه آموزگار در اختیار من بگذارند. مخارج رفت و آمد و ایاب و ذهاب و نگهداری باقی با خودم. مرد محترم موافقت کرد ولی به زودی از وزارت افتاد و موافقتش سودی نداشت. پیوسته در این خیال بودم ناگهان در سال 1331 شنیدم که دانشمند بزرگ ایران و وزیر آموزش و پرورش دکتر حسابی با یکی از طیارات سبک آن زمان به بویراحمد پرواز کرده است و پنج نفر آموزگار از میان ایل برگزیده است، و به عنوان خدمتگزار برتر استخدام شان کرده است. فکر دیرین من عملی شده بود. سال بعد به بویراحمد رفتم و آن پنج مکتب را دیدم. البته فقط دو نفر از آنان کاری انجام داده بودند. «درود به روان دکتر حسابی» من بیکار نماندم، اصرار ورزیدم و سرانجام به سرعت، کار را به راه انداختم، و این پنج نفر را هم در دانشسرا تربیت و به آموزگاری استخدام کردم.

انسان عاشق زیبایی نمی شود، بلکه آنچه عاشقش می شود در نظرش زیباست! _دکتر حسابی