ما نیز از غبار ستارگان هستیم..

فکرش رو بکنید، ما روی سیاره‌ی خیلی کوچیکی توی جهان هستی زندگی می‌کنیم، به اسم "زمین"، شگفت انگیزه، نه؟ زمین، تنها یکی از سیاراتی هست که به دور خورشید می‌چرخه، اما "شاید" تنها سیاره‌ای هست که در اون حیات وجود داره. ولی این امکان هم وجود داره که جهان هستی پر از حیات باشه، چون دنیا خیلی خیلی وسیع و بزرگه! فواصل بین اجرام آسمانی، به حدی دوره که اون رو با دقیقه و سال نوری اندازه گیری میکنن. شاید بگید دقیقه و سال نوری چیه؟ دقیقه‌ی نوری، یعنی مسافتی که نور در طی یک دقیقه طی میکنه و این مسافتی طولانی محسوب میشه، چون نور با سرعت ۳۰۰ هزار کیلومتر در ثانیه حرکت میکنه، بنابراین برای محاسبه‌ی یک دقیقه نوری، باید ۳۰۰ هزار کیلومتر رو در ۶۰ ضرب کنیم که میشه ۱۸ میلیون کیلومتر. یک سال نوری هم برابره با ۱۰ تریلیون کیلومتر! حالا، فاصله‌ی زمین تا خورشید چقدره؟ فاصله‌ی زمین تا خورشید کمی بیشتر از ۸ دقیقه‌ی نوری هست، یعنی اشعه‌ی خورشید هشت دقیقه در فضا طی میکنه تا به ما برسه. پلوتو که دورترین سیاره در منظومه‌ی شمسی هست، حدود ۵ ساعت نوری با زمین فاصله‌ داره. وقتی یک نفر از پشت تلسکوپ به پلوتو نگاه میکنه، در حقیقت، وضعیت ۵ ساعت قبل اون رو مشاهده میکنه، چون ۵ ساعت طول میکشه تا نور از پلوتو به ما برسه!

اما باید توجه کنیم، ما روی کره‌ی زمین کم کم داریم می‌فهمیم کجای جهان هستیم. خورشید ما یکی از ۴۰۰ میلیارد خورشیدی هست که در کهکشان راه شیری وجود داره. این کهکشان، شبیه صفحه‌ی بزرگیه که توی کهکشان راه شیری وجود داره و خورشید ما روی یکی از بازو های مارپیچ اون قرار گرفته! وقتی به آسمون پرستاره‌ی یه شب زمستونی نگاه می‌کنیم، کمربند پهنی از ستاره ها رو می‌بینیم که همون راه شیری هست. به خاطر همین سوئدی ها به راه شیری "راه زمستانی" میگن! فاصله‌ی نزدیک ترین ستاره به ما در کهکشان راه شیری، چهار سال نوری هست. به فرض اگر کسی همین الان از روی اون ستاره، با یه تلسکوپ قوی به شهر شما نگاه کنه، چهره‌ی چهار سال قبل شهرتون رو میبینه و شمارو به صورتی میبینه که ۴ سال کوچیک تر از الان تون هستید! تازه این نزدیک ترین ستاره‌ست! عرض کهکشان راه‌شیری در حدود ۹۰۰۰۰ سال نوری هست. یعنی، نود هزار سال طول می‌کشه تا نور، از این طرف کهکشان به اون طرف کهکشان برسه. وقتی ما به ستاره‌ای نگاه می‌کنیم که ۵۰ هزار سال نوری با ما فاصله داره، در واقع تصویری که می‌بینیم، مربوط به ۵۰ هزار سال پیش اونه! پس یعنی هرچیزی که تو آسمون می‌بینیم، مربوط به گذشته‌ست و ما نمیدونیم در حال حاضر اونجا چه خبره، فقط میدونیم چطور "بوده". یجورایی انگار با نگاه کردن به اجرام آسمانی به گذشته برمیگردیم.

اما تا اینجا درباره‌ی کهکشان خودمون حرف زدیم، ستاره شناس ها معتقدن حدود صد میلیارد از چنین کهکشان هایی در جهان وجود داره و هرکدوم از اونا هم از صد میلیارد ستاره تشکیل شدن. دورترین کهکشان هایی که تا به امروز می‌شناسیم، حدود ۱۰ میلیارد سال نوری با ما فاصله دارن. حالا، ستاره شناس ها فهمیدن که کهکشان ها در فضا ثابت نیستن و دائماً در حال حرکت هستن و همچنین با سرعت بسیار زیادی از هم دور میشن! یعنی فاصله‌ی اونا دائم درحال زیاد شدنه. برای اینکه بهتر متوجه بشید، یه مثال براتون میزنم. فرض کنید یه بادکنک دارید و چند تا نقطه سیاه روی اون می‌کشید. حالا اگه بادکنک رو باد کنید، چه اتفاقی برای نقطه های سیاه رخ میده؟! اونا از هم دور میشن. کهکشان های جهان مثل این نقطه های سیاه هستن که دائم دارن از هم دور میشن، پس جهان هستی درحال انبساط هست! حالا، چه چیزی باعث این انبساط میشه؟ بیشتر ستاره شناسان اعتقاد دارن که انبساط جهان میتونه فقط یک دلیل داشته باشه، در حدود ۱۵ میلیارد سال قبل، همه‌ی مواد و اجرام هستی در یک منطقه‌ی کوچیک جمع شده بودن. این مواد، اون قدر به هم فشرده شده بودن که نیروی جاذبه اونارو بیش از حد داغ کرده بود. سرانجام به حدی داغ و فشرده میشن که میترکن!! به این انفجار "مه بانگ" یا "انفجار بزرگ" و یا "بیگ بنگ" میگن. انفجار بزرگ باعث شد همه‌ی اون مواد اولیه در جهات مختلف به فضا پرتاب بشن. بعد به تدریج همراه با سرد شدن اون مواد، کهکشان‌ها، ستاره ها، سیاره ها و قمر ها به وجود اومدن!

علت دقیق انبساط جهان، همون انفجاری هست که گفتم میلیارد ها سال قبل رخ داده. جهان هستی یه وضعیت ازلی یا ابدی نداره بلکه بر اثر یه انفجار مهیب به وجود اومده! کهکشان ها همواره با سرعتی سرسام آور درحال حرکت و دور شدن از همدیگه هستن! ممکنه حرکت اونا تا ابد ادامه پیدا کنه. ولی یه احتمال دیگه هم وجود داره. همونطور که میدونید ۲ نیروی جاذبه و اینرسی باعث میشه سیارات روی مدار ثابتی به دور خورشید بچرخند. همین دو نیرو برای کهکشان ها هم صدق میکنن، چون با وجود اینکه جهان هستی درحال گسترش و انبساط هست، نیروی جاذبه هم از سمت دیگه عمل میکنه! یه روز، شاید چند میلیارد سال دیگه نیروی جاذبه باعث بشه اجرام آسمانی دوباره به هم فشرده بشن و کم کم اون قدرت انفجار عظیم اولیه کاهش پیدا کنه! اون زمان، یه انفجار معکوس رخ میده، نوعی انقباض! ولی فاصله ها اون قدر زیاده که مثل یه فیلم با حرکت آهسته رخ میده. شاید بشه اون رو به خالی کردن بادکنک تشبیه کرد! یعنی دوباره تمام کهکشان ها به سمت همدیگه کشیده میشن، اون موقع انفجار دیگه‌ای رخ میده که باعث میشه دوباره جهان هستی منبسط بشه، بعد هم حتما ستاره ها و کهکشان‌های دیگه‌ای به وجود میان!

ستاره شناس ها درباره آینده‌ی جهان هستی، دو احتمال رو پیش بینی میکنن:یا دنیا تا ابد همینطور منبسط میمونه و فاصله‌ی بین کهکشان ها بیشتر و بیشتر میشه، یا جهان منقبض میشه! رخداد این یا اون بستگی به مقدار سنگینی و فشردگی جهان هستی داره. چیزی که ستاره شناس ها درباره‌ی اون هیچ اطلاعات و دانشی در اختیار ندارن! اگر دنیا این قدر سنگین باشه که دوباره یک روز منقبض میشه، سپس شاید تا حالا بارها منبسط و منقبض شده باشه! ولی شاید هم انبساط جهان اتفاقی بوده که فقط یکبار رخ داده و بنابراین جهان‌تا ابد همینطور به منبسط شدن ادامه میده. در چنین حالتی این سوال که آفرینش جهان هستی چطور بوده، باز هم پیچیده تر میشه. میتونیم این موضوع رو با این معما مقایسه کنیم: یا دنیا همیشه وجود داشته یا یک روز به طور ناگهانی از هیچ خلق شده..

حالا بدن ماهم همینطوره؟ یعنی بدن ماهم از گرد و غبار ستارگان ساخته شده؟ باید بگم، بله، بدن‌ ماهم از گرد و غبار ستاره ها ساخته شده. اگر‌ رادیو تلسکوپ ها بتونن نور حاصله از کهکشان هایی رو که میلیارد ها سال نوری از ما دور هستن جذب کنن، اون وقت ما‌ میتونیم جهان هستی رو در همون مراحل اولیه‌ی بعد از انفجار ببینیم، بنابراین همه‌ی چیزی که ما میتونیم تو آسمون ببینیم، یه فسیل کیهانی مربوط به هزاران و میلیون ها سال پیشه! تنها چیزی که یه ستاره شناس انجام میده پیشگویی گذشته ست! چون ستاره ها قبل از رسیدن به ما از جای خودشون حرکت کردن و تغییر مکان دادن. حتی چهره‌ی ستاره ها در دو هزار سال قبل، خیلی با چهره‌ی فعلی شون فرق داشته. اگر آسمون شب صاف باشه، میتونیم چهره‌ی میلیون ها حتی میلیارد ها سال قبل جهان رو ببینیم، یعنی به عبارتی به همون خونه‌ی اولیه مون نگاه کنیم و چشم بدوزیم! منظور ذرات تشکیل دهنده‌ی من و شما هست، چون همه‌ی عناصر هستی یک واحد زنده رو تشکیل میدن، در دوران اولیه، همه‌ی مواد توی یه توده‌ی به هم فشرده، به اندازه‌ی یه سر سوزن، به وزن چندین میلیارد تن جمع شده بودن. این اتم اولیه، به واسطه‌ی جاذبه‌ی بسیار عظیم‌اش، منفجر و تکه تکه و در فضا پخش شده. بنابراین وقتی به ستاره ها نگاه می‌کنیم انگار به خودمون و منشا اولیه مون نگاه می‌کنیم. همه‌ی ستاره ها و کهکشان های جهان هستی، از یک مقدار ماده‌ی ثابت درست شدن. بخش هایی از این ماده، به صورت فشرده در اومده و در اینجا و اونجای فضا پراکنده شده. بین یه کهکشان تا کهکشان دیگه فاصله هست ولی همه‌ی کهکشان ها از یه منشأ هستن و همه‌ی ستاره ها و سیاره های مهم از همین خانواده‌ان. میشه گفت ما جرقه‌ای از یک آتش بزرگ هستیم که میلیارد ها سال پیش به وقوع پیوسته...