طاعون

خب اول یه توضیح کوچیک توضیح بدم راجع طاعون: طاعون یک بیماری باکتریایی و به طور اولیه بیماری موش‌های صحرایی و سایر مهره‌داران کوچک بوده و درواقع انسان یک میزبان تصادفی است. گزش توسط کک آلوده می‌تواند انسان را مبتلا کند. احتمال انتقال انسان به انسان از طریق قطرات تنفسی وجود دارد. نرخ مرگ‌ و‌ میر طاعون در ایالات متحده چهارده درصد است. طاعون در کشورهای توسعه‌یافته تک‌گیر و نادر است اما هنوز هم طغیان‌هایی از بیماری در مناطق بسیار کم برخوردار دیده می شود ولی امروزه نگرانی اصلی در مورد پتانسیل این باکتری در جهت استفاده در بیوتروریسم است. طاعون مهم ترین و مرگبارترین بیماری قرون وسطی بود.

این بیماری بسیار خطرناک بارها در طول تاریخ باعث بحران‌های شدید اقتصادی، اجتماعی و سیاسی شده‌است. از دوران باستان تا کشف علتِ این بیماری در سال ۱۸۹۴ دست‌کم سه بار دنیا‌گیری طاعون، سراسر اروپا، آسیا و آفریقا را فراگرفته است. پاندمی اول در طی قرن ششم در امپراتوری بیزانس رخ داد و به طاعون ژوستینین یا دنیاگیری اوایل قرون وسطی معروف گردید که به‌واسطه انتقال توسط سربازان ارتش شاهنشاهی ساسانی در سال‌های ۶۲۷–۶۲۸ میلادی باعث اپیدمی «طاعون شیرویه» در سراسر استان‌های باختری شاهنشاهی ساسانیان، به‌ویژه میان‌رودان شد و باعث جان باختن نیمی از جمعیت آن مناطق در شاهنشاهی ساسانی گردید. دومین پاندمی در سدهٔ ۱۳۰۰ میلادی، شیوع طاعون خیارکی بود که به «طاعون سیاه» معروف شد. این پاندمی به مرگ بیش از ۷۵ تا ۲۰۰ میلیون نفر از مردم اوراسیا انجامید. تخمین زده می‌شود که یک سوم جمعیت ایران در آن زمان کشته شدند. پس از آن اپیدمی‌های متعددی در مناطق مختلف جهان رخ می‌داد تا این که سومین دنیاگیری در دهه ۱۸۵۰ در چین آغاز و سپس از طریق مسیرهای تجاری در سراسر جهان منتشر گردید. در تاریخِ ایران، به ویژه پس از بی‌ثباتی‌ها و زوالِ سامانِ کشوری به دلیل حملهٔ مغولان، بیماری طاعون به‌طور متناوب شیوع یافته و باعث کشتن شمار فراوانی از مردمِ شهرهای گوناگون شده‌است.از جمله، در سال‌های ۱۱۵۱–۱۱۵۲ شمسی، همه‌گیری «طاعون خیارکی در ایران» به مرگ حدود ۲ میلیون تن انجامید

پزشک طاعون و لباس طاعون دکتر طاعون در روم باستان، که پوششی برای ابتلا پیدا نکردن به طاعون به تن دارد. ماسک منقار مانند، حاوی گل‌های خشکی بود که تأثیر بوی بد دارو را کاهش می‌داد.[۹] امروزه ما طاعون را با لباسی که شبیه به پرندگان است به یاد می آوریم.[۱۰] در زمان رنسانس دانشمندان و طراحان برای طراحی لباسی برای اطبای طاعون از طراحی‌های روم باستان الهام گرفتند تا لباسی بسازند که اطبا نه تنها مبتلا به طاعون نشوند بلکه بتواندد به راحتی نزدیک بیمار شوند.[۱۱] همواره گمانه زنی‌هایی بر این که این لباس واقعا در روم باستان وجود داشته باشد هست ولی امروز این موضوع اثبات نشده‌است و پژوهشگران می‌گویند طراحی و هم ساخت این لباس در زمان رنسانس به وجود آمده است. برای این لباس محفظه‌ای جلوی بینی طراحی شده‌است که بسیاری این ماسک را شبیه به پرندگان کرده‌است. این منقار برای جای گذاری گیاهان دارویی و ضد عفونت طاعون طراحی شده‌است.[۱۲] محافظ پردهٔ جلوی چشم ودستکش از ابریشم بسیار نازک ساخته شده‌است. جنس کلی لباس از کتان هست چون در ان زمان معتقد بودند جدا از این که کتان پارچه ای مقدس است بلکه برای دفع باکتری و عفونت‌ها مؤثر است.[۱۳] باید توجه داشت که تا سدهٔ نوزدهم تصوری از علت و درمانی حقیقی برای طاعون وجود نداشت و افراد برای توجیه این بیماری به عوامل مختلفی دست می‌زدند.[۱۴] تنها با کشف باسیل یرسینیا پستیس در سال ۱۸۹۴، دانشمندان در صدد درمان طاعون برآمدند.

تصور از علت و درمان طاعون در گذشتهٔ غرب ویرایش مردم عهد باستان و قرون وسطی، در برابر طاعون، همچون در برابر دیگر بیماری‌های عفونی، بی‌دفاع بودند. مبارزه در برابر طاعون برای مدتی بس طولانی به اقدام‌های زیر محدود بود: دعا به درگاه خدا و مقدسین توسل به تئوری‌های توطئه همچون مقصر دانستن یهودیان، جذامیان و … در ایجاد و گسترش طاعون[۱۴][۱۵] سوزاندن افراد ناموافق با دین، یهودیان، جذامیان و جادوگران به دستور کلیسا توسل به مفاهیم آخرالزمانی و انتظار برای نجات با برقراری حکومت مسیح[۱۶] حجامت از سدهٔ شانزدهم به بعد به قرنطینه کردن بیماران و خانوادهٔ بیماران، ضدعفونی و سوزاندن خانه‌های بیماران، ضدعفونی سکه‌های پول، ساختن بیمارستان در خارج از دیوارهای شهرها، قرنطینه کردن کشتی‌ها و سوزاندن جنازه‌ها به‌دستور کلیسا اقدام صورت گرفت. گفته می‌شود که مهتران، پرورش‌دهندگان بز و افرادی که روغن حمل می‌کردند، از ابتلا به طاعون در امان بودند؛ زیرا بوی اسبها و بزها و روغن کک‌ها را دور می‌کرد.[۱۷] نکته: در قرون وسطی دادگاه حیوانات برپا می‌شد، به عنوان مثال؛ ملخ‌هایی را که به زمین‌های زراعی حمله می‌کردند را در دادگاه محاکمه می‌کردند. موضوع اصلی اینجاست؛ گربه‌ها را به دار می‌آویختند، چون معتقد بودند خوی شیطانی دارند به همین علت با کم شدن گربه، زادِ ولد موش‌ها زیاد شد و به این بیماری (طاعون) دامن زد.

تصور از علت و درمان طاعون در گذشتهٔ ایران ویرایش پیدایش مرض طاعون بر اساس مبانی معرفتی طب اسلامی، در ارتباط با ارتکاب انواع گناهان قابل ارزیابی است. در فضای فکری-دینی مسلط در دوران صفوی، شیوع انواع بیماری‌ها به خدا نسبت داده می‌شد که نتیجهٔ انجام دادن گناه از سوی افراد بود و برای رفع آن می‌بایست حتماً توبه نمود. از این رو به خواندن دعاهای خاص، توسل به مقابر و بقعه‌ها، قربانی و تصدق و… تمسک می‌شد. در این دوران، روایات و احادیثی از بزرگان دینی برای رفع و مقابله با بیماری طاعون نقل می‌گردید.[۵] در حوزهٔ طبِ جالینوسی، برهم خوردن تعادلِ خلط موجب طاعون فرض می‌شده‌است

شیوهٔ درمانی آنها نیز قرنطینه بیمار و مقابله با گرمی بوده‌است.[۵] به علاوه در آن زمان، در فرهنگِ عمومی سلامت، احکام پیش‌بینی نجوم و نحسی زمان، علت شیوع طاعون فرض می‌شد. همچنین، توجه به طلسم و موارد جادویی مورد توجه بود. به علاوه، برخی درخت چنار را عامل مقابله با بیماری طاعون می‌دانستند.[۵] پلوتارک می‌نویسد مغان پارسی به کشتن موش‌ها مبادرت می‌کردند، نه فقط برای اینکه خودشان از آن‌ها بیزار بودند، بلکه چون آن‌ها را نزد خدا نفرت‌آور می‌دانستند و این در حالی بود که بعدتر مشخص شد موش‌ها باعث گسترش طاعون می‌شوند.[۱۸] کشف علتِ اصلی و درمان در دوران معاصر در نهایت با کشف باسیل یرسینیا پستیس در سال ۱۸۹۴ در انستیتو پاستور، علت واقعیِ طاعون فهمیده شد و امروزه با استفاده از آنتی‌بیوتیک می‌توان این بیماری را درمان کرد و از میزان مرگ‌ومیر ناشی از بیماری کاست[۱]؛ از جمله آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر بر بیماری می‌توان به استرپتومایسن اشاره کرد.