خدایان ایران باستان

همه ما دنبال قهرمان های خارجی و تاریخچه کشور های خارجی بودیم و تا به حال به قهرمانان و تاریخچه خودمون فکر و تحقیق نکردیم داخل این تست میخوام بهتون چند مورد از خدایان ایرانی رو معرفی کنم

آناهیتا، ایزد بانوی آب اسطوره های ایرانی: آناهیتا اَناهیتا، اَناهید یا ناهید با نام کامل «اَرِدویسورا اَناهیتا» ایزدبانوی آب‌ها در اساطیر ایران است. این ایزدبانو پیش از ورود آریایی‌ها هم در فلات ایران ستایش می‌شده است و قدمتی بیش از زرتشت دارد. آناهیتا و سپندارمز دو ایزدبانوی مهم در اسطوره های ایرانی هستند. آناهیتا را با آفرودیت، ایزدبانوی عشق و زیبایی در اساطیر یونان همانند دانسته‌اند. آب از گذشته‌های دور میان ایرانیان گرامی بوده است و آن را مایه‌ی بالندگی و زایش طبیعت می‌دانسته‌اند. آناهیتا به‌معنای «پاک و بی‌آلایش» همانند آب است که در کتیبه‌ی اردشیر دوم و بسیاری از متن‌های دوره‌ی هخامنشی این صفت برای «اردوی»، ایزد بانوی آب، آورده شده است. به‌مرور زمان، اردوی حذف شد و جای خود را به صفت آناهیتا داد و در اوستا هم به همین نام خوانده شده است. هرودت درباره‌ی اهمیت آب میان ایرانی‌ها می‌گوید: «ایرانیان در میان رود بول نمی‌کنند، در آب تفو نمی‌اندازند. در آن دست نمی‌شویند و متحمل هم نمی‌شوند که دیگری آن را به کثافتی آلوده کند. آن‌ها احترام بسیاری برای آب منظور می‌دانند.» آناهیتا به‌معنای «پاک و بی‌آلایش» همانند آب است که در کتیبه‌ی اردشیر دوم و بسیاری از متن‌های دوره‌ی هخامنشی این صفت برای «اردوی»، ایزد بانوی آب، آورده شده است. به‌مرور زمان، اردوی حذف شد و جای خود را به صفت آناهیتا داد و در اوستا هم به همین نام خوانده شده است. از زمان اردشیر دوم، آناهیتا چنان اهمیت می‌یابد که آتشکده‌ای به نامش برپا می‌شود و به‌تدریج موکل بر تمام آب‌های روی زمین می‌شود. آناهیتا افزونی‌بخش دارایی، خانه، قبیله، جان، گیتی، کشور و سرزمین است و در بند ششم «آبان‌یشت»، اهورا مزدا تأکید می‌کند که ناهید را برای گسترش سرزمین، قبیله، نگهداری و نگهبانی آفریده ‌است. در سنگ‌نگاره‌‌ی نقش رستم، یکی از مقاصد گردشگری استان فارس، این الهه نقش شده است.

وایو، ایزد باد ایزد وای یا وایو، ایزد باد و یکی از کهن‌ترین خدایان هندوایرانی است. در «اوستا» از او به نام ایزد وای یاد شده است. وای میان آسمان و زمین و در بین قلمروی مزدا و اهریمن حکم می‌راند و ماهیتی دوگانه از خیر و شر دارد. گاه ویرانگر است و گاه سازنده و نمی‌توان صفات روشنی را به او نسبت داد. هم همراه بادهای ملایم و روح‌بخش، لطافت و باروری می‌بخشد و هم آورنده‌ی توفان‌های ویرانگر و وحشت‌زاست. او نه متعلق به سپهر است و نه زمین، بلکه در فضایی میان این دو حکم می‌راند و سیال است. در متن‌های پهلوی او را با صفت «دیرنده خدای» یا «دیرنگ خدای» نامیده‌اند که به‌معنای خدایی با فرمانروایی طولانی‌مدت است. در رام‌یشت می‌خوانیم: «ای زرتشت اشون، به‌راستی اندروای نام من است. از آن روی، به‌راستی اندروای نام من است که من هر دو آفرینش، هم مخلوق سپند مینو و هم مخلوق انگره مینو را می‌رانم.»

میترا، ایزد نور و وفاداری یکی از خدایان باستانی آریایی‌ها، مهر یا میترا بوده است که پرستش او پیش از زرتشت رواج داشته و در اوستا نیز صاحب مقام است. در اسطوره های ایرانی، مهر یا میترا ایزد وفاداری و پیمان و جنگ است. او را نگاهدار خانواده و شهر و وطن و روشنی‌بخش می‌دانسته‌اند. در کتاب «اوستا» از میترا با عنوان «ایزد روشنایی و فروغ و نور» یاد شده است. میترا را که الهه‌ی نور و روشنایی است، با «آپولو» که او هم رب‌النوع روشنایی در اسطوره‌شناسی یونانی است، هم‌عرض می‌دانند. در اسطوره های ایرانی آمده است که میترا پدر و مادر ندارد و از کوه زاده شده است و کوه زادگاهش را البرز پنداشته‌اند. در نوشته‌های اوستا و متون پادشاهان هخامنشی، از مهر (نام دیگر میترا) با عنوان «میثره» (Mithra) یاد شده و در نوشته‌های سانسکریت، نام این ایزد «میتره» (Mitre) نگاشته شده است؛ اما در اسناد به‌جا‌مانده از زبان پهلوی، الهه‌‌ی خورشید با عنوان «میتر» (Mitr) خطاب شده است؛ امروز، میترا با نام «مهر» به‌معنای خورشید، شناخته می‌شود. در تاق بستان کرمانشاه، در تاق کوچک، سنگ‌نگاره‌ای وجود دارد که متعلق به دوره‌ی هخامنشیان است. در این نگاره، میترا در کنار اهورا مزدا و اردشیر نقش شده است.(میترا پسر بوده است)

بهرام ایزد جنگجو بهرام، نام یکی از ایزدان بزرگ و قدرتمند آیین مزدیسنا است. این ایزد در اوستا «ورثارغن»، در پهلوی «ورهران»، در ارمنی «ورام» و در گرجستان «گورام» نامیده شده‌ است. بنا بر روایت «اوستا»، ایزد بهرام نخستین‌بار به شکل باد بر زرتشت ظاهر گشت. بر طبق باورهای زرتشتی، ایزدان از جهان مینوی (روحانی) هستند که در شکل‌های مختلف مادی ظاهر می‌شوند. بهرام به ده شکل مختلف انسانی و حیوانی نمود پیدا می‌کرده است: بادِ تندتاز؛ گاو نر زیبایی با شاخ‌های زرین؛ اسب سپید زیبایی با گوش‌های زرد و لِگام زرنشان؛ شترِ سرکش و گازگیر و تیزرو و رهرو و جست‌وخیزکننده؛ گراز نری که با دندان‌های تیز به پیش می‌تازد؛ مردی پانزده‌ساله و فروغمند، با چشمانی درخشان و زیبا و با پاشنه‌های کوچک؛ پرنده‌ی «وارَغْـن» که از پایین می‌گیرد و از بالا می‌دَرد و در میان مرغان، تندترین است؛ قوچ دشتی زیبایی با شاخ‌های پیچدار؛ نَر بُزِ دشتی زیبایی با شاخ‌های سرتیز؛ مرد شکوهمندی که یک کاردِ زرکوب و نگارین و زیورآذین در بر داشته است. ورثرغنه یا بهرام ورثرغنه یا بهرام، ایزد جنگجویان و مهاجمان و سرچشمه‌ی نیروی پیروزی بر دیوان است. اهورا مزدا به زرتشت توصیه کرده است که هرگاه گرفتار جادوی دشمن شد، پر ورثرغنه را از قالب یک پرنده برگیرد. در بهرام‌یشت، جنگاوران از ایزد بهرام می‌خواهند تا به آن‌ها بازویی نیرومند و تنی سالم و دیدگانی تیزبین ببخشد. بهرام نیرومندترین و پرسازو‌برگ‌ترین ایزدان است. خدای جنگ و پیروزی و نوکننده‌ی جهان است. همین قدرتمندی او باعث شده بود تا بین سربازان محبوب باشد و در نبردها او را بستایند و از او کمک بگیرند. این رسم به سربازهای سرزمین‌های دیگر نیز منتقل شده است. ایزد بهرام، نیرومند و دلیری‌بخش است و صفت‌هایی شبیه ایزد مهر دارد که نگاهبان خانه و کشور است. در بهرام‌یشت آمده است که منثره‌ی (دعا یا وِرد) ویژه‌ی بهرام آن‌قدر کارآمد است که اهورا مزدا از زرتشت می‌خواهد تا آن را فقط به خویشان و آتوربانان (نگهبانان آتش) بیاموزد، نه به هیچ‌کس دیگر. یکی دیگر از ویژگی‌هایی که ایزد بهرام را به ایزد مهر همانند می‌کند، پیوند بهرام با چشم و بینایی است. او از بینایان و فراخ‌دیدگان و دارنده‌ی «سوکه» است؛ سوکه همان روشنی و تیزبینی چشمان است که در شکل «سوی چشم» یا نور چشم در زبان فارسی باقی مانده است

تیشتر، خدای باران از دیرباز، مردمانی که در سرزمین ایران می‌زیسته‌اند، با خشک‌سالی دست‌و‌پنجه نرم می‌کرده‌اند. باران فرستاده‌ای نیکو از خدایان بود که عطش تشنگان را می‌نشاند و کشتزارها را سیراب می‌کرد. باران، این هدیه‌ی آسمانی، ایزد مخصوص خود را داشت: «تیشتر». تیشتر نام پهلوی این ایزد است و در منابع زرتشتی به نام تیشتره، تشتر یا تیر خوانده شده است. تیشتر، هر سال پس از پیروزی بر اَپوش، دیو خشک‌سالی، انباره‌ی باران را در دریای فراخ کرت می‌گشاید. تیشتر خدایی سراسر خیر و نیکویی است و صفات اهریمنی در او راه ندارد. اوست که آب را بین سرزمین‌ها قسمت می‌کند و خداوندگار زایش و باروری نیز هست. جشن تیرگان، آیینی برای ستایش ایزد تیر در میان ایرانیان است.

ایزد آذر، خداوندگار آتش در نزد ایرانیان باستان و در آیین زرتشت، آتش مقدس است. آذر ایزد آتش است. او ایزدی نرینه و پسر اهورا مزداست. در اوستا از این ایزد به نام آتر یا آترش یاد شده است. در متون پهلوی، آتور و آتر و آتش و در فارسی نیز با اسم‌های آذر، آدر، ‌آور و آتش خوانده شده ‌است. ریشه‌ی تمام این کلمات واژه‌ی آدری از زبان سنسکریت و به‌معنای شعله است. به کسی که کار نگاهبانی از آتش را برعهده داشت، «آتوربان» گفته می‌شد. گشایشِ بی‌درنگ، پناه فوری، زندگی آسوده، دانایی، پاکی، زبان شیوا، خرد، روان هوشیار، فراگیرنده‌ی پایدار، دلیری و مردانگی، همچنین، فرزندان کارآمد و آیین‌گستر و نگهبان کشور، نیکویی‌هایی است که شتایشگران آذر از او طلب می‌کنند. ایزد آتش، یاری‌دهنده‌ی ایزد تیشتر در پیروزی بر دیو خشک‌سالی، اپوش است. همچنین، به جمشید در شکست دیو اژی‌دهاک یاری رسانده است. جشن آذرگان آئینی برای ستایش ایزد آتش و گل آفتابگردان از نمادهای این اسطوره‌ی ایران باستان است.

ایزد هوم هوم یکی از اسطوره های ایرانی و فرزند اهورا مزداست. واژه‌ی «هوم» به دو معنا در «اوستا» آمده است: نام گیاهی پاک و همچنین ایزدی که از این گیاه محافظت می‌کند. ایزد هوم بر افراد پدیدار می‌شود و نوشابه‌ی هوم به آن‌ها می‌دهد که زمینه‌های خوشبختی و فرخندگی آنان را فراهم می‌آورد و به آنان پسرانی نیکو می‌بخشد. همچنین، ایزد هوم نیروبخش است و به زنان باردار، پسران نامور می‌بخشد و منشأ پاکی و فرزانگی است. درمان‌بخش و دور دارنده‌ی مرگ است و با کردار و گفتار و اندیشه‌ی نیک پیوند دارد. ‌گیاه هوم مظهر ایزد هوم است و با فشردن قربانی می‌شود. هوم را می‌فشردند و خدای ضعیفی را برای خدای قوی‌تر قربانی می‌کردند. از افشره‌ی این گیاه، نوشابه‌ای مخدر به دست می‌آمد که در آئین‌های پرستش نوشیده می‌شد و عقیده بر این بود که باعث نیروی جسمی و روحی می‌شود.