سرگذشت کمپانی BIC

شاید این روزها با تنوعی که در بازار نوشت افزار به وجود آمده این خودکار کمتر مورد استفاده قرار گیرد ولی هنوز هم تقریبا همه ایرانیان با آن آشنایی کامل دارند. اما بیک چگونه بیک شد؟! بیایید بفهمیم .

خودکار بیک در ایران نام رایج خودکار مدل بیک کریستال اصالتا یک برند انگلیسی است. این خودکار ارزان قیمتِ یک‌بار مصرف، از سال ۱۹۵۰ میلادی توسط شرکت بیک فرانسه تولید می‌شود. تا سال ۲۰۰۶ میلادی ۱۰۰ میلیارد عدد از این مدل خودکار به فروش رسیده که به این ترتیب مقام پرفروش‌ترین خودکار دنیا را در اختیار دارد. مالک کنونی شرکت بیک در فرانسه«مایکل رامتی» یکی از بنیان گذاران محصولات کنون کانادا و مالک ۲۷ درصد از سهام این کارخانه است.

طراحی شش وجهی بدنه بیک کریستال باعث بهبود مصرف پلاستیک خام و همچنین کنترل دقیق‌تر خودکار در دست به هنگام نوشتن می‌شود. برای یکسان شدن فشار هوا در داخل و خارج بدنه، سوراخ کوچکی در بدنه خودکار تعبیه شده است. همچنین از سال ۱۹۹۱ سوراخی در درپوش خودکار جهت کاهش خطر خفگی درصورت بلعیده شدن توسط کودکان، ایجاد شده است.

در سال ۱۹۴۵ بعد از جنگ جهانی دوم “مارسل بیچ” و “ادوارد بافارد” در “سلیچی” در حومه شهر پاریس یک موسسه تجاری خودکار و مداد به نام PPA بر پا کردند. از سوی دیگر بیچ در سوییس در بخش برش و شکل دهی فلزات سرمایه گذاری کرده بود و در آنجا از فلزات، انواع خودنویس ها ساخته می شد. بیچ که در زمان جنگ جهانی دوم از کارخانه خودکار سازی «لاسزلوبیرو» دیدن کرده بود تصمیم گرفت تولید خودنویس را به خودکار که راحت تر و در دسترس تر بود و هزینه کمتری نیز در برداشت تبدیل کند و آن را به تولید انبوه برساند.

بنابراین در سال ۱۹۴۹ گروه طراحان «رکولتاج پلاستیک» در موسسه تجاریPPA طرح اولیه خودکار بیک را ارائه دادند. بیچ (اصالتا انگلیسی) نیز نام خانوادگی خود را که Bich بود کوتاه کرد و از آن Bic را برگرفت و بر کارخانه خود گذاشت. همچنین نام موسسه PPA را نیز به بیک تغییر داد و به این ترتیب از سال ۱۹۵۰ تولید خودکار بیک آغاز شد و به دلیل دوران جنگ، ابتدا این خودکار را خودکار اتمی نامیدند. در سال ۱۹۵۹ خودکار بیک توسط آقای بیچ به آمریکا صادر شد.

قیمت پایین و روان بودن این خودکارها برای نوشتن مورد توجه عامه مردم قرار گرفت. بنابراین در سال ۱۹۶۵ وزارت آموزش فرانسه اجازه داد تا دانش آموزان که تا آن زمان با خودنویس تکالیف شان را می نوشتند با خودکار بیک تکالیف خود را بنویسند. به این ترتیب خودکار بیک میان دانش آموزان به عنوان یک وسیله نوشتاری اصلی شناخته و به سراسر جهان صادر شد.

علی اکبر رفوگران که خودکار بیک را به ایران آورد و تولید مداد سوسماری را متحول ساخت، از همان سال های نوجوانی در دهه ۱۳۲۰ وارد میدان کسب و کار شد و به پیشرفت های بزرگی در بازار و تولید نوشت افزار رسید. او برای اولین بار در دهه ۴۰ مردم ایران را با پدیده ای به نام «خودکار» آشنا کرد و چنین نامی بر آن نهاد تا جایگزین بی دردسری برای خودنویس باشد. خودش می گوید که شاید می شد نام بهتری به جای خودکار برگزید اما این اولین واژه ای بود که بعد از آشنایی با این پدیده به زبان جاری کرد.

در طی سالهای واردات خودکار به ایران، مردم به نوشتن با آن عادت کرده بودند و فروش آن گسترش پیدا کرده بود. از آنجا که در بازار داخلی به حدی مصرفش افزایش یافته بود، که تولید خودکار در ایران توجیه اقتصادی داشته باشد. خانواده رفوگران که سالها در تجارت نوشت افزار و خودکار مشغول بودند به تاسیس کارخانه تولید خودکار بیک در سال ۱۳۴۲ اقدام نمودند. به همین دلیل علی اکبر رفوگران (فرزند کوچک خانواده) در پاريس به ديدار بيك، موسس و رييس كارخانه بيك رفت. بیک بدون مقدمه گفت: آقاي رفوگران چه كاري مي‌توانم برايتان بكنم؟ او كه از قبل براي اين لحظه خود را آماده كرده بود، گفت: «آقاي بيك، يك ماشين تزريق پلاستيك از آنها كه اضافه داريد به اضافه يك قالب خودكار دسته دوم به من بفروشيد و پولش را همين الان برداريد، من مي‌برم تهران اگر توانستم توليد را به سطحي برسانم كه مورد رضايت شما باشد، اجازه توليد خودكار بيك در ايران را به من بدهيد، اگر نتوانستم ماشين تزريق را نگه مي‌دارم و قالب را به شما برمي‌گردانم تا سر فرصت به هر كس خواستيد بفروشيد و بعدا پولش را به من بدهيد.» قالب بدنه خودكار از ميلان ايتاليا و ماشين تزريق پلاستيك متناسب با ظرفيت آن قالب از نورنبرگ آلمان خريداري شد بدنه براي نصب به آلمان فرستاده شد. علي‌اكبر رفوگران به مدت يك هفته در مراحل انجام كار در كارخانه آلماني حاضر بود تا از نحوه كاركرد دستگاه اطلاع پيدا كند تا حين كار در ايران در صورت مشكل فني قادر به رفع مشكل باشد. وقتي به ايران برگشت، شركت صنعتي «قلم خودكار» را تشكيل داد. بخشي از توليدات خود را به فرانسه فرستادند. شركت بيك از كيفيت محصول اظهار رضايت نمود. فروش شرکت از تعداد ۵۰۰ هزار در سال ۱۳۴۱ به بیش از ۱۰۰ میلیون افزایش یافت.

«عطر بیک، عطر جوانی» شعاری است که موسسان کارخانه بیک در ایران برای محصول خود انتخاب کرده‌ بودند. آنها با بازار جوان ایران مواجه بودند. چنین بازاری رفوگران را به اندیشه فرو برد تا راهکاری تازه برای کسب سود پیدا کنند. کارخانه عطر بیک را از فرانسه در سال ۱۳۷۵ خریداری کرد. علت رویکردش به تولید عطر، این بود که مخارج گمرکی واردات عطر به ایران زیاد و کاهش قیمت با تولید آن در ایران امکان‌پذیر بود، همچنین کشور ایران جمعیت جوان زیادی دارد که بسیاری از آنها قدرت خرید عطرهای گران قیمت خارجی را ندارند.

بسیاری از همکارانش معتقد بودند نمی‌شود چنین چیزی در ایران تهیه کرد، حتی صاحب بیک فرانسه هم فکر می‌کرد این کار در ایران موفق نمی‌شود؛ اما رفوگران با کمک خواهرزاده‌اش «مهندس کاتوزیان» موافقت بیک را جلب کرد تا عطر بیک را در ایران تولید کند. او باور داشت می‌تواند محصولی با کیفیت عطرهای گران‌قیمت خارجی را با قیمت بسیار کمتر در ایران تولید کند. سال ۷۷ کارخانه سوم هم این‌گونه تاسیس شد. در ابتدا عطر بیک در ۴ رایحه و سه نوع بسته بندی تولید و به بازار عرضه گردید. ولی بتدریج با تنوع بخشیدن به اسانس ها و بسته بندی خود اکنون در ۲۸ رایحه و سه نوع بسته بندی عرضه و به همین دلیل موفق به جلب نظر بسیاری از مصرف کنندگان خوش سلیقه ایرانی گردیده است.کارخانه عطر بیک جزو معدود کارخانه های کاملا اتوماتیک در این صنعت بوده و محصولات آن از مرغوبترین مواد اولیه که توسط بهترین تولید کنندگان اروپایی تولید شده اند تهیه میشود.خط تولید و لابراتوار مجهز این کارخانه بطور منظم مورد بازدید و کنترل کارشناسان وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی قرار گرفته و لیسانس کمپانی بیک فرانسه نیز مهر تائید دیگری بر کیفیت مطلوب و مرغوب عطر بیک می باشد. امروزه در جهان علاوه بر خودکار و عطر بیک ، تیغ و فندک نیز به محصولات این برند افزوده شده است و این محصولات جزئی از زندگی روزمره میلیونها مصرف کننده در سراسر جهان بوده و پای بندی به این ارزشها بیک را به یکی از مشهورترین علائم تجاری تبدیل نموده است.

مدتی از فعالیت‌هایی کارخانه بیک در ایران گذشته‌ بود که رفوگران به اندیشه بازآفرینی مداد سوسمار می‌افتد. مداد سوسمار را اولین بار فرمانفرماییان به ایران وارد کرده‌ بود ولی کارخانه به دلایل مالی تا آستانه ورشکستگی رفته‌ بود. اما رفوگران تصمیم داشت تا کارخانه ورشکسته را بازهم به روزهای خوش بازگرداند. پدر برای خرید این کارخانه رضایت نداشت ولی علی‌اکبر او را مجاب ساخته‌ بود. او به سرعت مدیرعاملی جدید برای کارخانه منصوب کرد. رفوگران به این نتیجه رسید بدون کمک یک مدادساز باسابقه خارجی کاری از پیش نمی‌برد. چون آن زمان مداد سوسمارنشان از کارخانه «فابرکاستل» در نورنبرگ آلمان وارد و مارک آن بسیار مشهور بود، به فکر تولید آن در ایران افتاد. وی به آلمان رفت و با راضی کردن روسای فابرکاستل آلمان، امتیاز ساخت آن را گرفت. نمایندگی انحصاری‌اش در ایران، عمویش حاج‌محمد باقر تحریریان بود. پس از سفر به آلمان توانست اعتماد شرکت مذکور را برای تولید تحت لیسانس آن به‌دست آورد. قرار شد مغز مداد را از آنها بخرد و هر قراص مداد را یک مارک رویالتی بپردازد. همچنین یک هفته در کارخانه آلمانی برای مطالعه نحوه تولید مداد مستقر شد. کارخانه پس از مدتی کوتاه به سودآوری رسید و علی اکبر بازهم موفقیتی دیگر کسب کرد. او در این دوران دو محصول مهم بازار ایران را در اختیار داشت.

بعد از پيروزي انقلاب اتفاقات تلخي براي كارخانه‌اي كه رفوگران سنگ بنايش را گذاشته بود رخ داد. وي حس پدري را كه فرزندش را از دست داده باشد، داشت. آن روزها خودكار بيك حرف اول را در ايران مي‌زد؛ رفوگران قصد داشت بزرگترین کارخانه تولید نوشت افزار خاورمیانه را در ایران راه اندازی کند اما درست در سال هایی که دور جدید توسعه فعالیت های صنعتی و تجاری را در سر می پروراند، سازمان تعزیرات حکومتی انگشت اتهام به طرف رفوگران دراز کرد تا مالک بیک در ایران با واسطه گری مقامات عالی رتبه نظام از کنج زندان و تحمل ۸۰ ضربه شلاق رهایی یابد. به همین دلیل است که عده ای معتقدند داستان زندگی علی اکبر رفوگران را باید از انتها به ابتدا روایت کرد. اما بعدها خودكار خارجي جاي توليد ملي را گرفته و كارخانه بيك با توليد كمي مشغول فعاليت بود. اما دوام نیاورد و از روزهای اوجش فاصله گرفت. گفته مي‌شود كه عمده‌‌ترين واردكنندگان خودكار به ايران كشورهاي هند، چين، آلمان، ژاپن و مالزي هستند. گفته می شود معمولا ارزان قيمت‌ترين خودكارها كه بيشتر هم مورد استفاده قرار مي‌گيرند، متعلق به كشورهاي چين و هند هستند و نمونه‌هاي ژاپني و آلماني معمولا قيمت‌هايي به مراتب بالاتر دارند.