راز طعم از دست رفته: چرا سرماخوردگی حس چشایی شما را می‌دزدد؟

دنیای بی‌مزهٔ بیماری همه ما آن لحظه را تجربه کرده‌ایم؛ سوپ داغی که همیشه طعمش برایمان لذت‌بخش بوده، حالا مزه‌ای ندارد، یا یک تکه شکلات محبوب، دیگر آن شیرینی آشنا را ارائه نمی‌دهد. وقتی دچار سرماخوردگی، آنفولانزا یا عفونت‌های تنفسی می‌شویم، یکی از اولین و آزاردهنده‌ترین علائم، کاهش یا از دست دادن حس چشایی (Ageusia) یا تغییر طعم‌ها (Dysgeusia) است. اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ پاسخ پیچیده‌تر از آن است که فکر می‌کنید و در واقع، ارتباط تنگاتنگی بین حس بویایی و چشایی وجود دارد

### چشایی و بویایی: یک تیم دو نفره برای درک بهتر این پدیده، باید بدانیم که طعم‌ها چگونه درک می‌شوند. در حقیقت، آنچه ما به عنوان "طعم" می‌شناسیم، تنها ترکیبی از پنج مزه اصلی است که زبان می‌تواند تشخیص دهد: شیرینی، شوری، ترشی، تلخی، و اومامی (گوشتی/لذیذ). اما پیچیدگی طعم یک غذا (مثل طعم سیب، قهوه، یا ادویه‌ها) از طریق حس بویایی ما ایجاد می‌شود. وقتی غذا می‌جویم، ترکیبات فرار آن به سمت عقب گلو (نازوفارنکس) بالا رفته و به گیرنده‌های بویایی در بالای بینی می‌رسند. این اطلاعات بویایی، همراه با اطلاعات اولیه زبان، در مغز به عنوان "طعم کامل" تفسیر می‌شوند. نتیجه‌گیری کلیدی: حدود ۸۰ درصد از آنچه شما به عنوان طعم درک می‌کنید، در واقع بویایی شماست!

مکانیسم از دست رفتن طعم در زمان بیماری هنگامی که شما بیمار می‌شوید، چند مکانیسم اصلی دست به دست هم می‌دهند تا دنیای طعم‌ها را محو کنند: #### ۱. انسداد بینی (مسدود شدن مسیر بویایی) شایع‌ترین دلیل کاهش حس چشایی در سرماخوردگی، احتقان و التهاب مجاری بینی است. ویروس‌ها و باکتری‌ها باعث تورم بافت‌های داخلی بینی و تولید موکوس (خلط) فراوان می‌شوند. این مخاط غلیظ، راه مولکول‌های بو را به سمت گیرنده‌های بویایی مسدود می‌کند. اگر مولکول‌های بو نتوانند به گیرنده‌ها برسند، مغز اطلاعات کافی برای تشکیل طعم کامل دریافت نمی‌کند و غذاها بی‌مزه به نظر می‌رسند. #### ۲. اثر مستقیم ویروس بر گیرنده‌های بویایی در برخی بیماری‌ها مانند کووید-۱۹، مشخص شده است که ویروس می‌تواند مستقیماً به سلول‌های پشتیبان گیرنده‌های بویایی در پوشش بینی حمله کرده و به طور موقت عملکرد آن‌ها را مختل کند. این آسیب موقتی باعث می‌شود حتی در صورت باز بودن مجاری بینی، توانایی تشخیص بوها از بین برود. #### ۳. تاثیر التهاب بر جوانه‌های چشایی در حالی که علت اصلی بویایی است، التهاب کلی بدن و پاسخ ایمنی به عفونت می‌تواند بر روی خود جوانه‌های چشایی روی زبان نیز تأثیر بگذارد. این امر گاهی منجر به طعم فلزی، تلخی دائمی، یا کاهش کلی حساسیت به مزه‌های اصلی می‌شود. #### ۴. خشکی دهان و داروهای مصرفی برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان علائم سرماخوردگی، مانند آنتی‌هیستامین‌ها یا داروهای ضد احتقان، می‌توانند باعث خشکی دهان شوند. بزاق نقش حیاتی در حل کردن ترکیبات شیمیایی غذاها دارد تا بتوانند به گیرنده‌های چشایی متصل شوند. کاهش بزاق، در نتیجه کاهش توانایی تشخیص طعم‌ها را در پی دارد.

آیا واقعاً چشایی از بین رفته است؟ در بیشتر موارد سرماخوردگی ساده، حس چشایی (مزه اصلی) شما دست‌نخورده باقی مانده، بلکه این حس بویایی شماست که موقتاً از کار افتاده است. به همین دلیل است که گاهی اوقات وقتی یک ماده بسیار قوی مانند نعناع یا سرکه مصرف می‌کنید که تحریک بویایی قوی‌تری دارد، هنوز کمی مزه را حس می‌کنید، اما وقتی غذایی با ترکیبات ظریف می‌خورید، هیچ حسی ندارید.

نکاتی برای کمک به بازیابی سریع‌تر طعم‌ها در حالی که کلید اصلی بهبود، درمان عفونت و کاهش التهاب است، کارهای زیر می‌توانند کمی به درک طعم‌ها کمک کنند: 1. شستشوی بینی: استفاده از محلول‌های آب نمک (Nasal Rinse) می‌تواند به پاکسازی مخاط غلیظ و باز کردن مسیر بویایی کمک کند. 2. غذاهای تند و معطر: استفاده از ادویه‌های قوی مانند زنجبیل، فلفل و دارچین می‌تواند به تحریک مسیر بویایی و چشایی کمک کند. 3. هیدراتاسیون بالا: نوشیدن مایعات فراوان به رقیق شدن مخاط و مرطوب نگه داشتن دهان کمک می‌کند.