آفانتازیا،ذهن نمی‌بیند اما می‌داند!

ناتوانی در تصور بصری اشیاء، چهره‌ها، مکان‌ها یا صحنه‌ها

در جهانی که تخیل و تصویرسازی ذهنی نقش مهمی در یادگیری، خاطره‌سازی و خلاقیت ایفا می‌کند، تصور ذهنی یک سیب قرمز یا چهره‌ی یک عزیز، برای بسیاری امری بدیهی است. اما برای برخی، این توانایی هرگز وجود نداشته یا در نقطه‌ای از زندگی از دست رفته است. این پدیده‌ی شگفت‌انگیز که «آفانتازیا» نام دارد، نوعی تفاوت شناختی است که در آن فرد قادر به تجسم تصاویر ذهنی نیست. آفانتازیا نه یک بیماری است، نه یک نقص؛ بلکه پنجره‌ای متفاوت به درون ذهن انسان است—جایی که حافظه، تخیل و ادراک مسیرهای تازه‌ای را طی می‌کنند.

آفانتازیا نوعی وضعیت عصبی است که در آن فرد نمی‌تواند تصاویر ذهنی را تجسم کند. یعنی وقتی از او خواسته می‌شود یک سیب قرمز، چهره‌ی مادر یا منظره‌ی ساحل را تصور کند، هیچ تصویری در ذهنش ظاهر نمی‌شود. این افراد اطلاعات را به یاد می‌آورند، اما بدون تصویر ذهنی.

نخستین بار در سال ۱۸۸۰ توسط فرانسیس گالتون توصیف شد، زمانی که متوجه شد برخی دانشمندان نمی‌توانند میز صبحانه را در ذهن خود تصور کنند. در سال ۲۰۱۵، پروفسور آدام زِمان از دانشگاه اکستر، واژه‌ی "آفانتازیا" را برای این پدیده انتخاب کرد و آن را به‌طور علمی بررسی کرد واژه از یونانی باستان گرفته شده: A به معنی «بدون» Phantasia به معنی «تخیل»

افراد مبتلا به آفانتازیا: نمی‌توانند چهره‌ها، اشیاء یا مکان‌ها را در ذهن خود ببینند ممکن است حتی نتوانند خاطرات را به‌صورت تصویری مرور کنند برخی فقط متن یا مفاهیم را در ذهن دارند، نه تصویر در تست‌های تجسم ذهنی نمره‌ی پایینی می‌گیرند، اما حافظه‌ی واقعی‌شان ممکن است کاملاً طبیعی باشد

مطالعات تصویربرداری مغزی (fMRI) نشان داده‌اند که هنگام تلاش برای تجسم، مغز افراد آفانتازیک فعالیت متفاوتی نسبت به افراد عادی دارد. به‌ویژه، نواحی مرتبط با تصویرسازی بصری کمتر فعال می‌شوند.

اد کتمول (Ed Catmull)، بنیان‌گذار پیکسار بلیک راس (Blake Ross)، یکی از سازندگان مرورگر فایرفاکس هر دو اعلام کرده‌اند که هیچ تصویر ذهنی ندارند و این موضوع را دیر متوجه شده‌اند

بیشتر موارد مادرزادی هستند یعنی فرد از کودکی این‌گونه بوده اما موارد اکتسابی نیز گزارش شده‌اند، مثلاً پس از جراحی مغز یا آسیب عصبی آفانتازیا حالتی است که فرد نمی‌تواند هیچ تصویر ذهنی را تجسم کند؛ ذهنش بیشتر با مفاهیم و کلمات کار می‌کند تا با تصاویر. در مقابل، هایپرفانتازیا توانایی تصویرسازی بسیار واضح و زنده است—افراد می‌توانند صحنه‌ها را با جزئیات کامل در ذهن ببینند. این تفاوت بر حافظه، خلاقیت، سبک یادگیری و تجربه‌ی رویاها تأثیر می‌گذارد. هیچ‌کدام برتری ندارند؛ فقط نشان‌دهنده‌ی تنوع خارق‌العاده‌ی ذهن انسان‌اند.

تخمین زده می‌شود که حدود ۲ تا ۴ درصد از جمعیت جهان درجاتی از آفانتازیا داشته باشند بسیاری از افراد تا بزرگسالی نمی‌دانند که تجربه‌شان با دیگران فرق دارد

نه لزوماً. بسیاری از افراد مبتلا زندگی کاملاً عادی دارند. برخی حتی در زمینه‌هایی مثل ریاضیات، برنامه‌نویسی یا فلسفه عملکرد فوق‌العاده‌ای دارند. آفانتازیا بیشتر یک ویژگی شناختی است تا یک اختلال.

آفانتازیا، با تمام پیچیدگی‌ها و تفاوت‌هایش، نشان می‌دهد که ذهن انسان تنها یک مسیر برای تجربه‌ی جهان ندارد. ناتوانی در تصویرسازی ذهنی ممکن است در نگاه اول محدودکننده به نظر برسد، اما بسیاری از افراد مبتلا به آفانتازیا توانسته‌اند در زمینه‌های علمی، هنری و فکری به موفقیت‌های چشمگیر دست یابند. این پدیده ما را دعوت می‌کند تا درک خود را از تخیل، حافظه و خلاقیت بازتعریف کنیم و به تفاوت‌های شناختی با نگاهی باز و پذیرا بنگریم. در نهایت، آفانتازیا نه نشانه‌ی ضعف ذهن، بلکه گواهی بر تنوع خارق‌العاده‌ی عملکرد مغز انسان است—تنوعی که باید آن را شناخت، پذیرفت و از آن آموخت.

مرسی ک تا اخر این پست همراه من بودید :) این پست چقدر به شما کمک کرد؟ از 1 تا 20 نمره بدهید!🗣🤝🏻