شاخص توده بدنی چیست؟

شاخص توده بدنی یا بی‌ام‌آی سنجشی آماری برای مقایسه جرم و قد یک فرد است. در واقع این سنجش میزان چاقی را اندازه‌گیری نمی‌کند بلکه ابزاری مناسب است تا سلامت جرم فرد با توجه به قدش تخمین زده شود. این شاخص در بین سال‌های ۱۸۳۰ تا ۱۸۵۰ توسط آدولف کوتله دانشمند بلژیکی ابداع شد. نحوه محاسبه آن بسیار ساده است و در بسیاری جاها برای مشخص کردن بیش‌جرمی و کم‌جرمی استفاده می‌شود. شاخص توده بدنی از طریق تقسیم جرم فرد (برحسب کیلوگرم) بر مجذور قدش (برحسب متر) بدست می‌آید.

شاخص توده بدنی یک ابزار اندازه گیری است که نشان می‌دهد قد و جرم شما تا چه حد با هم تناسب دارند و آیا دچار کمبود یا اضافه جرم هستید یا خیر؟ برای به دست آوردن نتایج دانستن فاکتورهایی همچون سن، جرم، قد و جنسیت شما اهمیت دارد. این شاخص تنها نشان دهنده سطح چربی بدن بوده و قادر به تشخیص میزان سلامت یا چاقی فرد نمی‌باشد. البته این روش قطعی نیست و معایبی نیز دارد. مثلا به استخوان بندی و میزان عضله‌های فرد در این روش اهمیتی داده نمی‌شود، در حالی که همانطور که می دانیم ممکن است یک کیلوگرم عضله و یک کیلوگرم چربی جرم یکسانی داشته باشند، اما حجم عضله کمتر و چگالی آن بیش از چربی است. افراد در هر سن و سالی بهتر است که شاخص توده بدنی خود را در یک محدوده خاص نگاه دارند. بهتر است افراد در سنین ۱۷ تا ۵۴ سال و بالاتر، شاخص توده بدنی متناسبی بین ۲۱ تا ۲۷ داشته باشند.

با توجه به اینکه اضافه وزن مشکلاتی مانند ناراحتی های قلب و عروق، دیابت و ... را به همراه دارد و همچنین کاهش جرم احتمال وقوع خطراتی مانند سوءتغذیه، کم خونی و پوکی استخوان را افزایش می‌دهد، مهم است که شاخص توده بدنی خود را در محدوده مناسبی قرار دهیم.

یکی از خطرات شاخص توده بدنی بالا، افزایش شدت کارکرد قلب می‌باشد. بافت‌های چربی اکسیژن فراوانی را جذب می‌کنند، بنابراین قلب افراد با شاخص توده بدنی بالا ناچار است برای تأمین اکسیژن قلب چندین برابر افراد معمول عمل تپش را انجام دهد که این امر فشار مضاعفی بر سیستم قلب و عروق چنین افرادی وارد می‌سازد. بدین ترتیب احتمال بروز بیماری عروق کرونر قلب نیز در چنین افرادی به‌مراتب بیشتر است.

خطر دیگر افزایش سطح تری‌گلیسیرید، کلسترول و فشارخون می‌باشد. آنچه افراد چاق همیشه از آن وحشت دارند، چربی و فشارخون بالا است که تا به‌تناسب اندام نرسند گریزی از این بیماری‌ها نیست. شاخص توده بدنی اگرچه درصد چربی را نشان نداده یا برای نمایش نوع چربی ناتوان است اما با ابراز اضافه‌وزن به افراد با توده بدنی در مرز هشدار آن‌ها را از این خطر بزرگ آگاه می‌سازد.

با داشتن تغذیه مناسب و متعادل و پرهیز از مصرف بیش از حد مواد غذایی فرآوری شده و فست فود، می‌توان به شاخص توده بدنی سالمی دست یافت. همچنین مصرف روزانه میوه‌جات و ورزش کردن نیز بی‌نتیجه نخواهند بود.