ابرنواختر چیست؟

در این پست قراره با یکی از زیباترین اتفاقات نجومی آشنا بشیم.

اَبَرنُواَختَر یا سوپِرنوا یه انفجار عظیم و درخشان ستاره‌ای هست. این انفجار زمانی رخ می‌ده که یه ستارهٔ پرجرم در حال مرگ، شروع به خاموش شدن می‌کنه. بعد به‌طور ناگهانی منفجر می‌شه و مقدار بسیار زیادی نور تولید می‌کنه. انهدام انفجاری ستاره به ایجاد ابرنواختر منجر می‌شه (که بسیار نورانی‌تر از نواختر هست) و باقیمانده ستاره رو به صورت یه تپ‌اختر، یا ستاره نوترونی یا شاید سیاهچاله به جا می‌ذاره. (اون ستاره درخشان پایین سمت چپ یه ابرنواختره)

طی این انفجار، ستاره، مادهٔ خودش رو به سمت فضا پرتاب می‌کنه و ممکنه درخشندگیش، به مدت چند روز، از درخشندگی کل یک کهکشان هم بیشتر باشه. هنوز هم می‌شه بقایای درخشان ستاره‌های منفجر شده (که صدها یا هزاران سال پیش از هم پاشیده‌ شدن) رو مشاهده کرد. ابرنواخترها به قدری درخشان هستن که حتی یکی از همین ابرنواخترها در گذشته، در چین و در روز با چشم غیر مسلح مشاهده شده.

در کهکشان خودمون به‌طور میانگین در هر قرن یک یا دو ابَرنواختری رخ می‌ده که برخی از اونا هم پشت غبارِ کهکشان پنهان می‌شن. آخرین ابَرنواختر قطعی که توی کهکشان راه‌شیری دیده‌ شد، ابرنواختر کپلر در سال ۱۶۰۴ میلادی بود. اما اخترشناسان تعداد بسیار بیشتری رو توی کهکشان‌های دیگه پیدا کردن. (تصویر اسلاید، باقی‌مونده ابرنواختر کپلره)

وقتی ستاره‌ای پرجرم تر از حدود ۸ برابر خورشید، ذخیرهٔ هیدروژن خودش رو تموم کنه، منبسط می‌شه و به یه ابرغول سرخ تبدیل می‌شه. ابرغول‌ها (برخلاف غول‌ها) در درون، به حد کافی گرم هستن و می‌تونن کربن و اکسیژن حاصل از هلیوم‌سوزی رو به جای سوخت مصرف و عناصر سنگین‌تری تولید کنن. ابرغول‌ها می‌تونن عناصری به سنگینی آهن تولید کنن.

ستارهٔ شبان‌شانه در فاصلهٔ ۶۴۰ سال نوری و قلب عقرب در فاصلهٔ ۶۰۳ سال نوری از مشهورترین ستاره‌ هایی هستن که به زودی تبدیل به ابرنواختر می‌شن. این اتفاق ممکنه همین امشب یا صد هزار سال آینده بیفته و در صورت وقوع این اتفاق نورش در شب قابل مقایسه با ماه هست!