ستون های آفرینش

ستون‌های آفرینش چیست و کجاست: ستون‌های آفرینش یا ستون‌های خلقت (Pillars of Creation) ستون‌هایی از پلاسما، گاز و غبار در سحابی عقاب (M16) است. تلسکوپ هابل در سال ۱۹۹۵ از این ناحیه عکس گرفت. دمای سطحی ستاره‌هایی که در این ناحیه پدید آمده‌اند بیش از ۳۰,۰۰۰ درجه سانتی‌گراد است (دمای سطح خورشید تنها حدود ۵۸۰۰ درجه سانتی‌گراد است).

ستاره‌های جوان در سحابی عقاب، منشا توفان‌های ستاره‌ای عظیم و پرتوهای فرابنفش شدیدی هستند. آنها سبب شده‌اند گازها و غبارها به‌مرور به‌شکل سه ستون عظیم درآیند. وقتی تلسکوپ هابل از این ناحیه از سحابی عقاب عکس گرفت، مشخص شد ستون‌های بزرگ گازی در حال پدید آوردن ستاره‌های جدیدی هستند و به همین سبب آن‌ها را ستون‌های آفرینش نامیدند. هم‌زمان پرتوهای شدید فرابنفش که از ستاره‌های جدیدِ تشکیل‌یافته در آن حوالی منتشر می‌شوند، این ستون‌ها را نابود می‌کنند.

نحوه تشکیل و ویژگی‌ها ستون‌های خلقت یا ستون‌های آفرینش از غبار و مولکول هیدروژنِ خنک تشکیل شده‌اند. ارتفاع بلندترین ستون در سمت چپ تصویر حدود ۴ سال نوری است. برآمدگی بالای ابرهایی که ستون‌ها را تشکیل داده‌اند بزرگ‌تر از اندازه کل منظومه شمسی است.

گازهای ورای برآمدگی به‌کمک ناحیه‌ای موسوم به کره‌های گازی تبخیری (EGG)، خود را از پرتوهای فرابنفش ستاره‌های جوان محفوظ نگاه می‌دارند. کره‌های گازی تبخیری ناحیه‌ای متشکل از گاز هیدروژن است که تلسکوپ هابل آن را در سال ۱۹۹۵ کشف کرد. گاز و غبار درون کره‌های گازی تبخیری متراکم‌تر از گازها و غبارهای بیرون است و نهایتا به پیدایش پیش‌ستاره‌ها منجر می‌شود. لذا کره‌های گازی تبخیری را می‌توان خاستگاه ستاره‌های جدید دانست.

ستون‌های آفرینش چه ویژگی‌هایی دارد؟ شاید ستون‌های آفرینش ۶۰۰۰ سال پیش طی انفجار ابرنواختر نابود شده باشد! تصاویر ثبت‌شده توسط تلسکوپ فضایی اسپیتزر، ابری از غبارهای داغ را در نزدیک ستون‌ها نشان می‌دهد که شاید موج ناگهانی ناشی از انفجار ابرنواختر، آن را پدید آورده است. اگر چنین انفجاری رخ داده باشد، ستون‌ها که مستقیما در مسیر موجِ ناگهانی بوده‌اند نابود شده‌اند.

اما جالب است که چون ستون‌های خلفت ۷۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله دارند، اگر واقعا ۶۰۰۰ سال پیش نابود شده باشند، ساکنان زمین ۱۰۰۰ سال بعد می‌توانند نابودی آن‌ها را از زمین مشاهده کنند. یعنی ۱۰۰۰ سال دیگر زمان لازم است تا نور مربوط به نابود شدن ستون‌های خلقت به زمین برسد!

اما اخترشناسانی نیز هستند که معتقدند شاید اصلا چنین انفجار و ابرنواختری اتفاق نیفتاده باشد. زیرا در این‌صورت پرتوهای رادیویی و پرتوهای ایکس شدیدتری باید از آن ناحیه در فضا منتشر می‌شدند. اگر ابرنواختری در کار نباشد، ستون‌های خلقت به‌مرور و پس از گذشت زمانی طولانی بلندتر می‌شوند.