رنگ‌های اصیل ایرانی؛

سبز ایرانی یا فیروزه ای (Persian Green) ‌ ‌ ‌ رنگ فیروزه ای که از ترکیب سبز، آبی و سفید به دست می آید در فرهنگ ایرانی از اهمیت والایی برخوردار بوده و در تاریخ، فرهنگ و هنر ایران جایگاه خاصی دارد. رنگی است که از سنگ مالاکیت (Malachite) یا همان مرمر سبز الهام گرفته و در سفال ها و فرش های ایرانی بسیار کاربرد دارد و نامگذاری آن هم به همین دلیل بوده است. نام آن در سال 1892 میلادی ثبت شده است. این رنگ به صورت تقریبی دارای طول موج 497.04 نانومتر می باشد ‌

پیشینه استفاده از رنگ فیروزه ای و کاربرد آن این رنگ در معماری ( کاشی کاری بناهای مذهبی) جایگاه ویژه ای داشته و بیشتر گنبدهای مساجد و آرامگاه ها با این رنگ عجین هستند. همچنین در آثار نقاشی، مینیاتور، تذهیب، تزئینات روی سفال، موزاییک، کاشی کاری، میناکاری، منسوجات و زیورآلات این رنگ به وفور به کار رفته است. به عنوان مثال می توان به مسجد کبود تبریز اشاره کرد که آن را نگین فیروزه جهان می خوانند و یا اصفهان که به شهر گنبدهای فیروزه ای مشهور است و نمونه هایی از این قبیل که بسیار است. کاربرد این رنگ شاید دلیل دیگری نیز داشته باشد و آن وجود مرغوب ترین معدن فیروزه در نیشابور است که همواره به خاطر رنگ زیبا و تاثیرات درمانی و بسیار مثبت آن برای انسان ها هویتی روحانی داشته است و در قالب نگین انگشتری و یا دیگر جواهرات از دیرباز برای مردان و زنان این سرزمین مورد استفاده بوده است.رنگ دلپذیر این سنگ یادآور آسمان و آب گوارا است. در بیشتر اقوام و طایفه های ایرانی نیز از جنبه زینتی فیروزه استفاده شده است.

معانی و روانشناسی رنگ فیروزه ای و باورهای پیرامون آن بسیاری از هنرمندان که رنگ فیروزه ای را در آثار هنری خود قرار داده اند، اهمیت آن را در گرو فرهنگ ایرانی دانسته و معتقدند که این رنگ ریشه در خون ایرانی دارد. این رنگ نزد ایرانیان سمبل حقیقت، رسیدن به کمال، پاکی، عرش الهی، صداقت محض و به طور خلاصه آرامش توأم با عبادت است و چیزی جز تجلی عشق نیست و در بسیاری از متون و ادبیات کهن از این رنگ به عنوان قطعه ای از آسمان که خداوند آن را به عنوان هدیه ای الهی به انسان ودیعت نهاده یاد می شود. رنگ فیروزه ای از لحاظ روانشناختی؛ پاکی، خلوص و الوهیت را القا می کند. جالب است که در سومین کنفرانس جهانی تصاویر شاهنامه در ادین بورو اسکاتلند به این مطلب برمی خوریم: “رنگ های قالب در این پرده ها بیشتر شامل رنگ های مختلف است، از جمله سبز مایل به فیروزه ای که در آذین اسب ها بکار برده می شود و نمودار چیرگی نور به ظلمت است.”

رنگ نارنجی متمایل به قرمزی همرنگ خاک و دانه های رنگی موجود در خلیج فارس است که از ترکیبات سیلیکات آهن و آلومینیوم همراه با منگنز ساخته شده اند. قرمز ایرانی از رنگ موجود در پرچم جمعیت شیر و خورشید برگرفته شده و در سال 1897 میلادی به ثبت رسیده است. از موارد کاربرد این رنگ در کاشی کاری، فرش و سفالگری می توان نام برد. بی شک وقتی که اسم فرش ایرانی به میان می آید ناخودآگاه رنگ قرمز در ذهن ما ایرانیان تداعی خواهد شد. گیاه روناس و حشره ای به نام قرمزدانه منبع به دست آوردن این رنگ بوده که برای رنگ پارچه ها و الیاف فرش استفاده می شده است.

رنگ قرمز بکار رفته در فرش های ایرانی

۳. آبی ایرانی (Persian Blue) ‌ ..از این رنگ که آبی لاجوردی نیز نامیده می شود، بر روی سفال های ایرانی و کاشی کاری ها استفاده شده است و در نقوش مساجد ایران تا مدیترانه دیده می شود. این رنگ، یکی از رنگ های موجود در سنگ معدنی لاجورد است که در فلات ایران یافت می شود. مسجد جامع عباسی اصفهان بهترین مرجعی است که می توان این رنگ آبی را بر روی کاشی های آن یافت. نام آبی ایرانی در سال 1669 میلادی به ثبت رسیده است. این رنگ به صورت تقریبی دارای طول موج 467.12 نانومتر می باشد.

رنگ آبی کاشیکاری های مسجد جامع عباسی اصفهان

4- آبی ایرانی نیلی (Persian Indigo) . رنگ آبی ایرانی کمابیش ارغوانی است و به درجاتی از آبی تیره می رسد و به نیلی یا بنفش تیره نزدیک است. این رنگ در زمان باستان، آنگونه که یونانیان نوشته اند، رنگ پوشاک رسمی قوم ماد (شمال غربی ایران کنونی) بوده است. این که رنگ امروزه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد، در انگلیسی regimental نیز نامیده می شود چرا که در قرن نوزدهم میلادی توسط بسیاری از کشورها برای لباس نظامی نیروی دریایی استفاده می شد. علت نامگذاری آن هم مرتبط با محصولی از ایران، یعنی پارچه رنگرزی شده با نیل بوده است. اولین استفاده ثبت شده آن در متون نیز به سال 1912 میلادی باز می گردد. این رنگ به صورت تقریبی دارای طول موج 452.7 نانومتر می باشد.

گل ایندیگوفرا و نیل استخراج شده;

۵.رنگ عنابی یا آلوی ایرانی (Persian Plum/Prune) ‌ ‌ Prune کلمه فرانسوی “Plum” است، اما در انگلیسی نام “prune” به آلو خشک اطلاق می شود. این رنگ نمایانگر رنگ آلو خشک پخته شده است. اما در ایران به دلیل قرابت این رنگ با رنگ میوه و چوب درخت عناب، به آن عنابی اطلاق می شود. این رنگ در صنایع گوناگون مورد استفاده قرار می گرفته است. بر اساس نقل ویکی پدیای انگلیسی، ثبت این نام به سال 1789 میلادی باز می گردد. این رنگ به صورت تقریبی دارای طول موج 611.37 نانومتر می باشد.

میوه عناب

۶.رنگ صورتی ایرانی (Persian Pink) / صورتی از ترکیب سفید و قرمز به دست می آید. در دوره قاجار شاهد اضافه شدن و استفاده این رنگ در صنایعی چون فرش و کاشیکاری هستیم. نمونه بارز آن را می توان در کاشیکاری های زیبای مسجد سید اصفهان مشاهده نمود. بر اساس نقل ویکی پدیای انگلیسی، ثبت این نام به سال 1922 میلادی باز می گردد. این رنگ در صنعت مد و پوشاک زنانه بسیار محبوب و مورد استفاده است. این رنگ به صورت تقریبی دارای طول موج 505.05 نانومتر می باشد

کاشیکاری مسجد سید اصفهان و رنگ صورتی بکار رفته در آن

۷.این رنگ که از خلوص یا اشباع رنگی (Saturation) بالایی برخوردار است ملهم از رنگ گل محمدی معروف خودمان است که در واقع گونه ای از گل رز است و کشت آن از قدیم در ایران رواج داشته و از آن برای تولید عطر گلاب و عصاره آن استفاده می شود. نقل است که اولین استفاده ثبت شده از رز ایرانی به عنوان رنگ به سال 1921 میلادی باز می گردد. این رنگ به صورت تقریبی دارای طول موج 611.37 نانومتر می باشد.

گل محمدی