جابر بن حیّان پدر شیمی ایران ؟

پدر علم شیمی لقبی بود که دانشمندان به جابر بن حیان نسبت داده‌اند، چراکه وی توانست با تلاش‌های بدون خستگی‌اش در ۹۴ سال زندگی، دستاورد‌های بزرگی را در علم شیمی به دست بیاورد و برای آیندگان به جا بگذارد. : جابر بن حیان را می‌توان با عنوان‌های مختلفی از جمله کیمیاگر، دانشمند و یا فیلسوف معرفی کرد. او یکی از بزرگ‌ترین دانشمندان در تاریخ کشورمان ایران است.

برخی زندگی وی را بین ۱۰۰ و ۱۹۴ هجری دانسته‌اند. برخی بین ۱۰۳ و ۲۰۰ هجری ذکر کرده‌اند. دانشنامهٔ بریتانیکا آن را ۷۲۱ تا ۸۱۵ میلادی می‌داند. شکوفایی علمی جابر بن حیان در اواخر قرن دوم هجری/ حدود ۷۷۶ میلادی بود. جابر در شهر توس از توابع خراسان متولد شد. پدر او که یک داروساز شناخته شده ایرانی بود، گفته شده به دلیل نقشی که در براندازی حکومت اموی داشت، به قتل رسید. جابر به نوشته‌های باقی‌مانده از پدرش علاقه‌مند شد و به ادامهٔ حرفهٔ او پرداخت. او با شوق و علاقه به یادگیری علوم دیگر نیز می‌پرداخت. همین، سبب هجرت او از توس به کوفه شد.

۶۰۰ اثر به وی نسبت داده شده‌است که ۲۱۵ کتاب از او موجود است و بقیه پیدا نشده‌اند.کتاب‌ها و رسالات متعدد جابر، سال‌ها بعد از او، توجه کیمیاگران اروپایی را به خود جلب کرد و سال‌ها از آن به عنوان منبع معتبری استفاده می‌کردند. به گفتهٔ آن‌ها، این کتاب‌ها تأثیر عمیقی بر تغییر و تصحیح دیدگاه کیمیاگران غربی گذاشته‌است.

ابن خلکان (ابوالعبّاس، احمد بن محمّد برمکی اِربِلی لقب‌گرفته به شمسُ‌الدین و شهرت‌یافته به ابن خَلِّکان قاضی، تاریخ‌نگار، فقیه، ادیب و نویسنده و مورخ دینی کُرد سدهٔ هفتم هجری بود.)در شرح حال جعفر صادق، جابر را یکی از شاگردان او می‌داند که کتابی در هزار ورق تألیف کرده و پانصد تا از رساله‌های صادق را در آن گنجانده‌است از سویی دیگر برخی مستشرقان غربی مانند هانری کوربن در زمینه شاگردی جابر برای جعفر صادق با احتیاط تشکیک کرده یا مانند الیزر پاول کراوس، مستشرق آلمانی، آن را از اساس رد کرده‌اند؛ اگر چه پاسخ‌هایی نیز در رد ادعای کراوس از جمله رساله «مسئله جابری» منتشر شده‌است.

دستاورد ها نوآوری انواع گوناگونی از وسایل آزمایشگاهی، از جمله انبیق به اسم او ثبت شده‌است. کشف مواد شیمیایی متعددی همچون هیدروکلریک اسید، نیتریک اسید، تیزاب (مخلوطی از دو اسید یاد شده که از جمله اندک موادی است که طلا را در خود حل می‌کند)، سیتریک اسید (جوهر لیمو) و استیک اسید (جوهر سرکه)، همچنین معرفی فرایندهای تبلور و تقطیر که هر دو سنگ بنای شیمی امروزی به‌شمار می‌آیند، از جمله یافته‌های اوست. او همچنین یافته‌های دیگری دربارهٔ روش‌های استخراج و خالص‌سازی طلا، جلوگیری از زنگ زدن آهن، حکاکی روی طلا، رنگرزی و نم ناپذیر کردن پارچه‌ها و تجزیهٔ مواد شیمیایی ارائه داد. از جمله اختراع‌های دیگر او، قلم شب‌نماست یعنی قلمی که جوهر آن در تاریکی نیز نور می‌دهد. (احتمالاً با استفاده از خاصیت فسفرسانس این اختراع را انجام داده‌است) در آخر، بذر دسته‌بندی امروزی عنصرها به فلز و نافلز را می‌توان در دست‌نوشته‌های وی یافت.