رقص های آذری

رقص از دیرباز تا کنون یکی از مهمترین امورات در قوم آذری به شمار میرود. در ادامه به این رقص ها می پردازیم

قبل از هرچیزی به خواستگاه این رقص می پردازیم: خواستگاه رقص آذری کجاست؟ تاریخچه رقص آذری بیانگر قدرت و شکوه هشت هزار ساله این رقص است که : • گاهی به قصد پرستش و نیایش • جزئی از آیین شکار • در تدارک جنگ و دفاع از سرزمین • برای مراسم عزا یا شادی طراحی شده بودند

تاریخچه تکامل رقص آذری: نگاهی گذرا به تاریخچه رقص آذری نشان می دهد که همگام با نوسات فرهنگی در تاریخ کارکردهای اجرایی گوناگونی پیدا کرده است. رقص آذری مانند بسیاری دیگر از انواع رقص حال و هوای عرفانی داشت و جزئی از مراسم مذهبی بود. اما چون آداب و مناسک رقص، با فرهنگ و شعر و سنتها گره خورده است، ردپای رقص آذری در جای جای زندگی مردمانشان دیده می شود.

علاوه بر این پراکندگی حضور مردمان آذری زبان به توسعه و انتشار آدابشان منجمله رقص کمک شایانی کرده است. با این وجود رقص فولکوریک ترکی در تنوع و زیبایی زبانزد است. و در گذر سالیان دراز هم در فرم شخصی هم دسته جمعی قوانین و ریتم و معانی خودش را تا حد زیادی محفوظ نگه داشته است. از مجموع رقصهایی که در این مقاله معرفی می‌گردند فقط تعدادی در ایران و بیشترشان در جمهوری آذربایجان به شکل پویا و زنده وجود دارند. تعدادی حتی در آنجا هم از صحنه روزگار پاک شدند و بعضی در اثر ترکیب با سایر رقصها دستخوش تغییر شده و فرم نوئی از رقص آذری را خلق کرده اند.

رقص آذری را چگونه انجام می دهند؟ رقص محلی آذربایجان به طور معمول از 3 قسمت تشکیل شده است: قسمت اول سریع است، رقص روی یک دایره. بخش دوم با آواز و ملودی اجرا می شود. انگار رقصنده در جای خود درجا میزند و آهسته می رقصد اما چابکی و قدرت بدن همزمان به نمایش گذاشته می شود. قسمت سوم دوباره روی دایره و به صورت تشریفاتی و با شور و حرارت شدید می رقصند.

معنی حرکات رقص آذری: حرکات رقص آذری دارای مضامین و مفاهیم عمیق است که با فرهنگ اصیلش گره خورده است. معانی حرکات زیر به شما تصویری از آنچه کفته شد، می دهد. قرار گرفتن روی پنجه پا به صورت کشیده و کاملا صاف که قصد دارند قامت رقصنده کشیده تر به نظر آید . علاوه بر این سرعت عمل افزایش می یابد. سپر کردن سینه به شکلی که شانه‌ها در راستای هم قرار می‌گیرند تا چهار شانه به نظر آیند . این فرم بدنی که پیام قدرت و ابهت را انتقال می دهد بیانگر سپر است که هنگام دفاع از سرزمین و ناموس کاربرد دارد. دستهای باز و کشیده شبیه بال پرندگان که آماده پرواز و رهایی هستند. سر صاف در راستای ستون فقرات و به سمت بالا است که نمایانگر استواری و ایستادگی است.

اسامی حرکات رقص آذری و چگونگی پیدایش آنها: شاخسی ( شاه حسین ) اگر ماه محرم در مناطق ترک نشین باشید عده ای را می‌بینید که با نظم و پر ابهت در حالی که چوب یا شمشیر در دست دارند به حالت رژه حرکت می‌کنند و شعار شاه حسین سر می‌دهند.

رقص آذری (آسما کسمه): خود واژه “آسما کسمه”، ریتم شادی دارد. نوعی رقص آرام و در عین حال پرشی است که هنگامی که عروس را به خانه داماد می برند،زنان همراه عروس در مقابل او با موسیقی “آسما کسمه” می رقصند.

رقص آبایی هر گاه واژه رقصنده شنیده می شود، تصویری از جوانان در ذهن نقش می بندد. اما همانطور که گفتم رقص در فرهنگ آذری کوچک و بزرگ نمی شناسد. مثلا در منطقه زاقاتالا، “رقص آبایی” که به معنای بزرگان و اجداد است برای ادای احترام به اجداد انجام می شود. بنابراین شروع مراسم افراد میانسال با سرعت کند به صورت تکی با گروهی می رقصند. سپس جوان ها اجازه دارند مراسم را دست بگیرند و پایکوبی کنند.

رقص آستا قاراباغی و آغیر قاراداغی: این رقص آذری بیشتر در منطقه قره باغ آذربایجان دیده می شود. حرکات رقص با سرعت کم و کند اجرا می شوند و تنوع حرکت کمی دارد و بیشترشان تکراری هستند.

رقص آواری: رقص آذری که اجراگرانش بیشتر مرد هستند. زیرا در عین تنوع ، تعدد حرکات هم زیاد و چالش برانگیز است. ریتم رقص آواری، ریتم لزگی یا رقص پای ترکی است. در آغاز رقص، حرکات آهسته و ساده تر هستند و به مرور پیچیده تر می شوند. نکته مهم در اجرای رقص آواری نحوه ترکیب دستها و پاها در سرعتهای مختلف است.

رقص اوزون دره: عروس و داماد با ریتمی شبیه رقص لزگی به زیبایی بر روی نوک پنجه پا “رقص اوزون دره” را برای مهمانان اجرا می کنند.

جایگاه رقص و موسیقی در میان بانوان آذری کمتر از آقایان نیست. یکی از جذابیت های عروسی هایشان نوازندگی قارمون و قاوال است. نکته جالب این است که بانوان فامیل داماد این سازها را هنگامی که عروس می رقصد.

رقص آلچاگولو و بنفشه: اگر بخواهیم بیشتر با تاریخچه رقص آذری آشنا شویم، شناخت رقص زنانه “رقص آلچاگولو و بنفشه” لازمست که هم قدمت طولانی هم ریتم متنوع دارد. طراحی و اجرای رقص نیز بر پایه شعر و ملودیست .

از دیگر رقص های اذری می توان به بریلیانت،پهلوانی،توی،قوچ علی،قیزیل گول،توراجی،لاله،جامیش باغا گیردی،میرواری،نانازی،وازغلی اشاره کرد.

کدام رقص آذری با الهام از پرنده ای در سبلان طراحی شده است؟ “رقص توراجی” که در قرن 19 متولد شده است. این رقص روایتی محزون از واقعه شکار پرنده شکاری به نام توراجی است. رقص توراجی عکس العمل ساکنین سبلان، برای نشان دادن احساسشان از ضربت خوردن توراجی در حال پرواز بود. حرکات قرص لحظات را مو به مو به تصویر می کشد. از لحظه ای که تیر شکارچی لرزه بر اندام توراجی می اندازد و بر زمین می افتد تا زمانی که به شوق پرواز دوباره شور می گیرد و به آسمان می پرد.

تاریخچه رقص لزگی تاریخچه رقص لزگی یا لزگینکا چیست؟ روس ها همه رقصهای قفقازی را لزگینکا نام نهادند. این رقص که با ریتم سریع 6/8 عجین است، می تواند انفرادی و توسط مرد یا زوج اجرا شود. ملودی واضح و پویا دارد و به غلط فقط به مردم لزگین نسبت داده می شود. لزگی یا لزگینکا با حرکات اکروباتیک ،چرخش های زیاد روی زانو با پرش های جذاب، دقیق و پرشور است و قدمتی طولانی دارد.

زنان در رقص آذری چگونه می رقصند؟ در رقص آذری زنان، بیشتر تکنیک ها برای بالاتنه اجرا می شود و در طراحی های توجه و تمرکز بر اجرای ظریف و دقیق حرکات دست و بالاتنه است. چه تفاوتی بین رقص آذری مردان و زنان وجود دارد؟ در رقص آذری مردان، تکنیک های پا حرف اول را می زند و هر چه بتوانند بر این حرکات مسلط تر باشند رقص آنها حرفه ای تر به نظر می آید. طراحی لباس رقص آذری هم بر اساس تفاوت های مذکور است .