منظور از کتاب های زرد چیست ؟

کتاب‌های زرد روان‌شناسی که در زبان انگلیسی به آنها (Pop Psychology) گفته می‌شود، برای مشکلات پیچیده راه‌کارهای کپسولی و سریع ارائه داده و سعی می‌کنند شما را خیلی زود به هدف برسانند. این کتاب‌ها انسان را صاحب اختیار تام می‌دانند و در تواناییِ فرد برای تغییر خویشتن و شرایط اغراق می‌کنند. کتاب‌های زرد با مقصر دانستن مخاطب، صرفِ داشتن اراده و مثبت‌اندیشی را برای رسیدن به هدف کافی قلمداد کرده و به او القا می‌کنند اگر شکست‌خورده، ناراحت یا افسرده است انتخاب خودش بوده، درصورتی‌که اختلالات روانی و شرایط نامناسب روحی انتخاب ما نیستند بلکه بیماری‌هایی محسوب می‌شوند که نیاز به درمان دارند؛ هیچ‌کس انتخاب نمی‌کند افسرده یا مضطرب باشد و داشتن اراده به‌تنهایی اوضاع را دگرگون نمی‌سازد.

مثبت‌نگری سمی از ویژگی‌های این قبیل کتاب‌هاست و احساسات معمول انسانی مانند خشم، غم و ناراحتی نکوهش می‌شوند، درحالی‌که طبیعتِ انسان به تجربه و ابراز تمامی این احساسات نیاز دارد. متاسفانه مخاطبانی که در تلۀ سخنان این کتاب‌ها گرفتار می‌شوند و نسخۀ کتاب‌های زرد انگیزشی آنها را بیش از پیش سرخورده کرده است، به این نتیجه می‌رسند که از دست علم روانشناسی کمکی برنمی‌آید و نسبت به آن بدبین می‌شوند.

رمان‌های زرد نیز با اینکه مخاطبان فراوانی دارند معمولاً فاقد ارزش ادبی هستند. حال این پرسش مطرح می‌شود که در میان این حجم از کتاب‌های پرفروش چگونه کتاب‌های زرد را تشخیص دهیم؟ ویژگی‌های زیر را به خاطر بسپارید

کتاب های زرد اغلب عنوان و سر تیتر های فریبنده ای دارن توجه کنید روی جلد کتاب از چه واژه‌هایی برای ترغیب خواننده استفاده شده است؟ نوید دست‌یابی به موفقیت، ثروت، شادی و... در کوتاه‌ترین زمان ممکن داده شده است؟ وجود این وعده‌های های فریبنده و راه‌حل‌های کوتاه مدت برای رسیدن به هدف، اولین نشانه‌ها هستند.

کتاب‌های زرد انگیزشی اغلب توسط افراد فاقد تخصص آکادمیک و علمی در حیطۀ روان‌شناسی نوشته می‌شوند. این افرادِ غیرکارشناس، نظرات شخصی و داده‌های ناقص و غلط خود را در قالب نظر کارشناسانه، و تجربیات شخصی‌شان را به‌عنوان حقیقت محض به نگارش در می‌آورند. د واقع این افراد به جای ارائۀ علم و راهکارهای منطقی، رویا می‌فروشند. افرادی که می‌خواهند با کمترین تلاش و خیلی زود به نتیجه برسند یا به‌قدری تحت فشار مشکلات قرار دارند که تصمیم دارند فرایند طولانی درمان و رسیدن به حال خوب را دور بزنند، جذب کتاب‌های این نویسندگانِ غیرمتخصص می‌شوند.

هم رمان‌های عامه پسند و هم کتاب‌های روانشناسی زرد، موضوعی طولانی را دنبال می‌کنند که نویسنده قادر بود در صفحات کمتری به آن بپردازد. خواننده احساس می‌کند داستان کش آمده یا یک قاعدۀ انگیزشی خاص در قالب جملات متفاوت دائم تکرار می‌شود. مثلاً یک کتاب ۴۰۰ صفحه‌ای را مطالعه می‌کنید که قابلیت دارد تنها در100 صفحه گنجانده شود و به‌نظر می‌رسد نویسنده با طولانی‌نویسی سعی کرده به ایدۀ خود پروبال اضافی بدهد. همین موضوع یکی از دلایل بی‌علاقگی مخاطبان به کتاب‌های انگیزشی و روان‌شناسی به‌شمار می‌رود و می‌تواند آن‌ها را از خواندن کتاب‌های بیشتر باز دارد.

کتاب های روان‌شناسی عامه‌پسند معمولاً موضوع، سوال و راه‌حلی تکراری دارند که قبلا نویسندگان دیگری در این زمینه کتاب‌هایی منتشر کرده‌اند و بیشتر به‌نظر می‌رسد با یک گردآوری روبه‌رو هستیم تا یک مطلب دست‌اول علمی یا انگیزشی. محتوای این کتاب‌ها از دیدگاهی نوشته شده‌اند که براساس تکرار زیاد به یک باور تبدیل گشته‌اند.

موضوع اکثر رمان‌های زرد نیز عاشقانه است و داستان تکراریِ عشق‌ نافرجام، ترحم خواننده را برمی‌انگیزد. فارغ از اینکه مضمون داستان چه محتوایی دارد و چقدر برای مخاطب قابل‌باور و پذیرش است، نویسنده سعی دارد با استفاده از عناصر احساسی مختلف و از طریق تحریک احساسات خواننده، در داستان تعلیق ایجاد کند و او را تا انتهای داستان بکشاند.

شخصیت این گونه داستان‌ها معمولاً مطلق هستند و به دو گروهِ خوب و بد، گناه‌کار و بی‌تقصیر تقسیم می‌شوند. نویسنده با در نظر گرفتن یک خط فکریِ از پیش تعیین شده، به مخاطب القا می‌کند حق با کدام شخصیت ماجرا است و فرصت قضاوت و انتقاد را از او می‌گیرد. همچنین پایان‌بندی رمان‌های زرد قابل پیش‌بینی است. شخصیت گناه‌کار به سزای عملش می‌رسد و شخصیت مثبت داستان با هر میزان از فقر، بدشانسی و بدبختی، طی حادثه‌ای اعجاب‌انگیز به موفقیت و خوشبختی دست پیدا کرده و عاقبت‌به‌خیر می‌شود.

در بسیاری از کتاب‌های روانشناسی زرد و به‌خصوص کتاب‌های زرد ثروت و موفقیت، از آماری استفاده می‌شود که فاقد هرگونه مبنای تحقیقاتی هستند. مثلاً عنوان می‌شود: کسانی که از خواب ناکافی رنج می‌برند، در رسیدن به موفقیت ناکام هستند. بهتر است بپرسیم نویسنده با استناد به کدام تحقیق و پژوهش این داده را ثبت کرده است؟ خواب کافی را چند ساعت در نظر گرفته و موفقیت را رسیدن به چه هدفی تعیین کرده است؟ داده‌هایی که بر پایه حس و گمان و تجربیات شخصی یک فرد بیان می‌شوند، پایه علمی و نظری نداشته و کتاب‌های نویسندگانی که از این آمارهای به‌اصطلاح کیلویی برای اثبات ایده و نظریۀ خود استفاده می‌کنند، فاقد معیارهای لازم برای قرار گرفتن در دستۀ روان‌شناسی هستند.

برخی از منتقدانِ کتاب‌های زرد معتقدند مجزا کردن کتاب‌ها از یکدیگر و برچسب زدن به تعدادی از آنها کار درستی نیست، زیرا هر کتابی بالاخره حرفی برای گفتن دارد و صرفِ اینکه برای بعضی از خوانندگان مفید واقع نشده، آنها را در گروهِ کتاب‌های غیر‌قابل‌خواندن قرار نمی‌دهد. اما باید توجه کرد که ارائۀ اطلاعات غلط و بی‌اساس به جای مطالب علمی و اصولی نادرست و مذموم است. اگر مطالعۀ این قبیل کتاب‌ها آگاهانه و با تفکر انتقادی صورت نگیرد و مخاطب بخواهد بنای زندگی‌اش را بر پایۀ این اطلاعات غلط و ناقص بگذارد، به احتمال زیاد متضرر خواهد شد.

این کتاب‌‌ها به دلیل اینکه پرفروش هستند و متن ساده و عنوان هیجان‌انگیزی دارند، خوانندگان فراوانی را به خود جذب می‌کنند. خواندن و خرید کتاب انگیزشی زرد به صورت آگاهانه ممکن است برای برخی افراد سودمند باشد، مخصوصا کتاب‌های زرد انگیزشی قطعا حاوی جملات مثبت و انیگزشی هستند که بر روحیۀ افراد تاثیرگذار است، اما بعضی دیگر از افراد کتاب‌خوان ترجیح می‌دهند با شناسایی کتاب‌های زرد، به جای مطالعۀ آنها وقت خود را بر مطالعۀ کتاب‌های سودمند دیگری متمرکز کنند. مانند شوپنهاور که معتقد بود: «نباید صرفا به این دلیل که درحال‌‌حاضر فلان کتاب توجه اکثریت را به خود جلب کرده، به مطالعۀ آن پرداخت».