بیماری لب شکری یا شکاف کام چیست؟

شکاف لب (به انگلیسی: Cleft lip) باز شدگی در لب بالا و شکاف کام (به انگلیسی: Cleft Palate) بازشدگی در ناحیه کام است. شکاف کام و شکاف لب زمانی ایجاد می شوند که ساختارهای صورتی در حال رشد یک جنین، کاملا بسته نشوند. شکل گیری لب بین هفته چهارم تا هفتم بارداری صورت می گیرد. در جریان رشد جنین، بافت بدن توسط سلول هایی شکل می گیرد که از طرفین به سمت وسط می آیند و اجزای صورت، مانند دهان و لب ها را شکل می دهند.

اگر این سلول ها حین بارداری به طور کامل به هم متصل نشوند، شکاف در لب ایجاد می شود.این شکاف می تواند کوچک باشد؛ یا به اندازه ای بزرگ باشد که تا بینی نیز برود. شکاف در لب بالا می تواند در یک طرف لب باشد (شکاف لب یکطرفه)، یا در هر دو طرف(دوطرفه) ، یا در وسط لب ها (که به ندرت اتفاق می افتد) همچنین کودکانی که شکاف در لب دارند، می توانند شکاف در کام هم داشته باشند.

تشکیل کام بین هفته ششم تا نهم بارداری می باشد. زمانی که بافت های تشکیل دهنده سقف دهان در دوره بارداری به هم نرسند، شکاف کام ایجاد می شود. برای برخی نوزادان در هر دو قسمت سخت کام و نرمکام شکاف وجود دارد؛ و برای برخی دیگر فقط در قسمت سخت کام شکاف است.

براساس آمار مرکز کنترل بیماری ها و پیشگیری (CDC) هر ساله حدود ۲۶۵۰ نوزاد با شکاف کام و حدود ۴۴۴۰ نوزاد با شکاف لب با یا بدون شکاف کام در آمریکا متولد می شوند.این آمار نشان دهنده میزان اهمیت توجه درمانگران به شکاف کام و لب می باشد. احتمال وجود شکاف لب با یا بدون شکاف کام در پسرها بیشتر است. همچنین شکاف کام بدون شکاف لب هم در دختران شایع تر است.

اکثر انواع شکاف کام و لب در بدو تولد تشخیص داده می شود. حتی گاهی در آزمایشات قبل از تولد، مانند سونوگرافی های سه بعدی و پیشرفته نیز شکاف کام و لب قابل تشخیص است. شکاف کام و لب معمولا به شکل های زیر دیده می شود: شکاف در ناحیه لب و ناحیه کام، که در هر دو سمت صورت مشاهده می گردد. شکافی که به صورت یک سوراخ کوچک در لب مشاهده می شود. شکافی که از لب به سمت لثه ها و کام می رود تا بینی گسترش می یابد. شکاف در ناحیه کام که تظاهراتی در صورت ندارد.

کودکانی که شکاف لب با یا بدون شکاف کام دارند، با مشکلاتی مواجه هستند. مشکلات این کودکان بستگی به نوع و شدت عارضه دارد. مشکلات غذا خوردن: یکی از مشکلاتی که بلافاصله پس از تولد ایجاد می شود، مشکل در غذا خوردن است. شکاف کام در جریان مکیدن مشکل ایجاد می کند.

عفونت گوش: اگرچه به نظر می رسد فاصله کام تا گوش زیاد است، ولی کودکان دارای شکاف کام بیشتر دچار عفونت گوش می شوند. دلیل این اتفاق وجود شیپور استاش است. شیپور استاش لوله ای است که فشار هوا را در هر دو طرف پرده گوش متعادل می‌کند. شنوایی این کودکان حتما باید به صورت دوره ای چک شود و تحت نظر پزشک متخصص گوش و حلق و بینی باشند.

مشکلات دندانی: اگر شکاف تا لثه های بالایی ادامه پیدا کند، رشد دندان ها ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرد. مشکلات گفتاری: کام نقش مهمی در تولید صداها دارد و رشد طبیعی گفتار در کودکان دارای شکاف کام و لب تحت تاثیر قرار می گیرد. با توجه به شکافی که در ناحیه کام وجود دارد، هوا هنگام صحبت وارد مسیر صحیح نمی گردد و صدای این کودکان تودماغی به نظر می رسد. همچنین ممکن است این کودکان دوره هایی از آسیب شنوایی را تجربه کنند و همین مورد می تواند روی گفتار آن ها نیز تاثیر بگذارد.

مشکلات دوره ی درمانی: کودکانی که شکاف کام و لب دارند، شرایط مراقبتی خاصی را نیاز دارند که با کودکان طبیعی متفاوت است. این شرایط مراقبتی از نظر اجتماعی و عاطفی روی کودک تاثیر می گذارد و مانع از تجربه محیط به طور طبیعی می شود. همچنین برخی از این کودکان در آینده با کمبود اعتماد به نفس و مشکل در روابط اجتماعی مواجه می شوند؛ که روانشناس می تواند کمک شایانی به این کودکان ارائه دهد.

محققان معتقدند که شکاف کام و لب معمولا تحت تاثیر شرایط محیطی و ژنتیکی ایجاد می شود. ژن مربوط به ایجاد شکاف کام و لب می تواند از پدر و مادر متنقل شود. همچنین محیط می تواند زمینه بروز این ژن را فراهم نماید. به طور کلی، در اکثر نوزادان دلیل قابل مشاهده ای برای ایجاد این عارضه مشاهده نمی شود.

عواملی هستند که می توانند احتمال ایجاد شکاف کام و لب را در نوزادان افزایش دهد. این موارد عبارتند از: تاریخچه خانوادگی: والدینی که در خانواده آن ها فردی با شکاف کام و لب وجود دارد، به احتمال بیشتری صاحب فرزندی با این عارضه نسبت به سایر خانواده ها می شوند. مواجهه با مواد آسیب رسان طی دوره بارداری: مصرف الک.ل و سیگ.ار توسط مادر در دوره بارداری، می تواند احتمال ایجاد شکاف کام و لب را در نوزادان افزایش دهد.

داشتن دیابت: شواهدی وجود دارد که مادران دارای دیابت قبل بارداری، با احتمال بیشتری نوزادان دارای شکاف کام و لب را به دنیا می آورند. داشتن اضافه وزن حین بارداری: شواهدی مبنی بر اینکه مادران دارای اضافه وزن حین بارداری، با احتمال بیشتری نوزادان دارای شکاف کام و لب به دنیا می آورند، وجود دارد.

مصرف برخی از داروها: مادرانی که داروهایی برای کنترل و درمان صرع، مانند توپیرامات و والپروئیک اسید در سه ماهه اول بارداری خود مصرف کنند، به احتمال بیشتری نسبت به سایر مادران دارای فرزندی با شکاف لب با یا بدون شکاف کام می شوند

اگرچه درمان شکاف کام و لب سال ها به طول می انجامد و احتمالا نیازمند چندین عمل جراحی است، ولی بیشتر این کودکان با دریافت درمان مناسب، می توانند به ظاهر، گفتار و بلع طبیعی دست یابند. و در آخر می توان گفت که کودکان دارای شکاف کام و لب معمولا به درمان خوب جواب می دهند و زندگی سالمی را خواهند داشت!