ساز باغلاما

باغلاما نام‌سازی ریشه گرفته از مردم منطقه آناتولی و آذربایجان است. نام‌های دیگر: باقلاما طبقه‌بندی: سازهای زهی سازهای زخمه‌ای سازهای مرتبط: تار دوتار سه‌تار تنبور

این ساز در موسیقی کلاسیک عثمانی، موسیقی محلی ترکی، موسیقی ترکی قشقایی، موسیقی آذری، موسیقی کردی، موسیقی آشوری، موسیقی ارمنی، و در بخش‌هایی از سوریه، عراق و کشورهای بالکان استفاده می‌شود

باغلاما و سازهای هم‌خانوادهٔ آن در آذربایجان ایران رواج دارد. نوعی باغلامای کوچک در یونان نیز رایج است[نیازمند گمان می‌رود باغلاما و سازهای هم‌خانوادهٔ آن محصول تغییراتی هستند که روی قوپوز صورت گرفته‌است. به هر ترتیب باغلاما و سازهای هم‌خانوادهٔ آن نقش مهمی در انتقال فرهنگ و موسیقی ترکی به عصر حاضر ایفا کرده‌اند. این ساز در کشور ترکیه یک ساز محبوب است. در ایران گاهی به آن ساز دیوان نیز می‌گویند؛ که از واژه فارسی ساز به معنی دستگاه و ابزار آمده‌است. اگرچه ساز به یک مجموعه از سازهای زخمه‌ای اشاره دارد.[۴] این ساز در موسیقی کلاسیک عثمانی، موسیقی محلی ترکی، موسیقی آذری، موسیقی آشوری، موسیقی ارمنی، و در بخش‌هایی از سوریه، عراق و یونان کشورهای بالکان استفاده می‌شود. ابزاری شبیه باغلاما در حفاری‌های باستان‌شناسی از سومر و هیتی در آناتولی و در آثار یونان باستان یافت شده‌است.

سازیست زهی که با مضراب پلاستیکی یا سرانگشتان دست (شلپه – شرپه) نواخته می‌شود. این ساز هفت سیم دارد که به سه گروه سه‌سیم، دوسیم و دوسیم تقسیم می‌شود. نوع دیگر این ساز با دسته بلندتر در ایران با نام دیوان شناخته می‌شود. باغلاما کاسهٔ طنینی یکپارچه به شکل تقریباً نیمه‌گلابی و دسته‌ای نسبتاً طویل دارد که دستان‌ها(پرده‌ها) روی آن بسته می‌شوند. روی دهانهٔ کاسه صفحه چوبی قرار دارد و سایر اجزای سازهای این خانواده عبارت‌اند از: وترها، سیم‌گیر، خرک، شیطانک، گوشی‌ها و مضراب.

جنس و مواد به کار رفته در ساختمان ساز: کاسهٔ طنینی یکپارچه (گاه ترکه‌ای): چوب‌های پروانه، عرعر و ماهون. صفحه: چوب صنوبر، چوب‌های دیگر. دستان‌ها: سیم نایلونی. خرک:شاخ، استخوان، عاج فیل، چوب‌های سخت. وترها:زه یا موی دم اسب (در قدیم)، سیم فولادی. شیطانک و سیم‌گیر:شاخ، استخوان، عاج فیل، چوب‌های سخت. مضراب: چوب یا پوست درخت گیلاس یا آلبالو (در قدیم). شاخ، پر غاز و پلاستیک نرم.

باغلاما در انواع و اندازه‌های مختلف ساخته می‌شود. انواع باغلاما: جورا تانبورا باغلاما دسته کوتاه باغلاما دسته بلند ساز دیوان ساز میدان باغلاما یونانی باغلاما الکتریکی

باغلاما و سازهای هم‌خانواده آن رپرتوار گسترده‌ای دارند که مقام‌های رایج در موسیقی ترکی، ارمنی ترکیه، بسیاری از مقام‌های رایج در آذربایجان ایران، ترکیه و شمال عراق را شامل می‌شود. این سازها هم به صورت تک‌نوازی و هم در همراهی با آواز و نیز در کنار سازهای دیگر در ارکسترهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نوازندگان : عاشیق ویسل، نشات ارتاش، اردال ارزنجاناز نوازندگان بنام این ساز هستند.