انواع رنگ چشم

علت رنگی‌بودن پوست، مو و چشم ما رنگدانه‌ای به‌نام ملانین است. ژنتیک عامل تعیین‌کننده مقدار ملانین در بدن هر شخص است. طیف رنگ چشم انسان بسیار گسترده و رنگ چشم هر شخص کاملا منحصربه‌فرد است. البته بعضی از دوقلو‌های همسان رنگ چشم بسیار مشابهی دارند. میزان ملانین موجود در عنبیه هر فرد کاملا منحصربه‌فرد و مانند اثر انگشت است. رنگ چشم انسان بستگی به مقدار ملانین تولیدشده در بدن دارد. می‌دانید ملانین در کجا تولید می‌شود؟ ملانین توسط سلول‌های پوستی به‌نام ملانوسیت ساخته می‌شود. ملانوسیت‌ها در هر فرد مقادیر مختلفی رنگدانه تولید می‌کنند و افرادی که سلول‌های پوستشان ملانین زیادی تولید نمی‌کنند، چشمان روشن‌تری دارند. هرچه میزان ملانین تولیدشده بیشتر باشد، رنگ چشمان شخص نیز تیره‌تر خواهد بود.

در واقع منظور از رنگ چشم رنگ عنبیه است. عنبیه قسمت رنگی چشم است که مردمک را در بر گرفته. مردمک نیز سوراخ کوچکی در مرکز چشم است که مشکی‌رنگ دیده می‌شود و با توجه به میزان نور دریافتی از محیط کوچک یا بزرگ می‌شود. عنبیه ۲ لایه دارد: لایه جلویی (استروما) و لایه پشتی. انواع رنگ چشم انسان نیز حاصل از مقدار ملانین موجود در لایه جلویی است. تقریبا همه افراد (حتی اشخاصی که رنگ چشمانشان آبی یا سبز است) لایه پشتی عنبیه‌شان قهوه‌ای است. قبلا دانشمندان معتقد بودند که ژنی خاص باعث ایجاد انواع رنگ چشم می‌شود و نوعی الگوی وراثتی ساده سبب می‌شود میزان ملانین تولیدشده در بدن شخص کمتر یا بیشتر باشد. بر اساس این فرضیه، والدینی با چشمان آبی نمی‌توانند فرزندی با چشمان قهوه‌ای داشته باشند. اکنون دانشمندان می‌دانند که الگوی وراثت بسیار پیچیده‌‌تر است و ژن‌های متعددی در ایجاد رنگ چشم نقش دارند. در واقع رنگ چشمان هر شخص به رنگ چشمان پدر، مادر و دیگر اعضای خانواده بستگی دارد. گاهی اوقات نیز ممکن است جهش ژنتیکی باعث شود فرد رنگ چشمی متفاوت با سایر اعضای خانواده خود داشته باشد.

تقریبا ۱۰هزار سال پیش تمام مردم جهان چشمانی قهوه‌ای داشتند. دانشمندان معتقدند جهشی ژنتیکی باعث شد بدن اولین فرد چشم‌آبی ملانین کمتری تولید کند. امروزه تعداد انسان‌های چشم‌رنگی بسیار افزایش پیدا کرده است و تقریبا نیمی از مردم جهان چشمان قهوه‌ای دارند. طیف رنگ چشم انسان از آبی بسیار روشن تا قهوه‌ای تیره را در بر می‌گیرد. برخی از چشم‌ها نیز لکه‌هایی با رنگ تیره یا روشن دارند. رنگ چشم قهوه‌ای رایج‌ترین رنگ چشم در جهان است. جالب این است که رنگ چشم مشکی واقعا وجود ندارد و قهوه‌ای بسیار تیره با مشکی اشتباه گرفته می‌شود.

کمیاب ترین رنگ چشم ها: ۱. رنگ چشم کهربایی رنگ کهربایی که برخی از مردم آن را مسی، طلایی یا قهوه‌ای بسیار روشن نیز توصیف می‌کنند، یکی از کمیاب‌ترین رنگ‌های چشم در میان انسان‌هاست. فقط حدود ۵درصد از مردم جهان چشمانی به رنگ کهربایی دارند. ۲. رنگ چشم آبی رنگ چشم آبی یا خاکستری زمانی ایجاد می‌شود که شخص هیچ رنگدانه‌ یا ملانینی در لایه جلویی عنبیه نداشته باشد. چشم آبی‌رنگ نیز بسیار کمیاب است و فقط حدود ۸درصد از مردم جهان چشمانی به‌رنگ آبی دارند. رنگ چشم طوسی نیز در زیرمجموعه رنگ آبی قرار می‌گیرد، چرا‌که داشتن چشمانی به‌رنگ طوسی هم ناشی از کمبود ملانین است. اشخاصی که چشمانی به‌رنگ طوسی دارند، معمولا لکه‌هایی طلایی یا قهوه‌ای در چشم خود دارند.چشمان آبی رنگ یکی از انواع رنگ چشم کمیاب ۳. رنگ چشم سبز رنگ سبز کمیاب‌ترین رنگ چشم در جهان است و فقط ۲درصد از مردم جهان چشمانی با رنگ سبز دارند. ۴. رنگ چشم فندقی رنگ فندقی در واقع ترکیبی از قهوه‌ای و سبز است. چشم‌های فندقی ممکن است لکه‌هایی به‌رنگ سبز یا قهوه‌ای داشته باشند. تقریبا ۵درصد از مردم جهان چشمانی به‌رنگ فندقی دارند.

آیا امکان دارد رنگ چشم انسان در طول زندگی تغییر کند؟ رنگ چشم انسان معمولا در طول زندگی ثابت است، اما بعضی اختلالات ممکن است باعث صدمه‌دیدن چشم و تغییر رنگ آن شوند. گاهی اوقات ممکن است شرایط محیطی باعث شود که فکر کنید رنگ چشمانتان تغییر کرده است در حالی که واقعا این‌طور نیست. مثلا زمانی که پیراهن آبی می‌پوشید ممکن است رنگ آبی چشمانتان تیره‌تر به‌ نظر برسد. دلیل تغییر رنگ چشمان در این موارد فقط انعکاس نور توسط اجسام اطراف شماست. چه عارضه‌های بر رنگ چشم اثر می‌گذارند؟ ۱. آلبینیسم یا زالی افراد مبتلا به نوعی بیماری ارثی به‌نام آلبینیسم یا زالی ملانین کمی در چشم، مو و پوست خود دارند یا اصلا ملانین ندارند. این افراد معمولا چشمانی به‌رنگ آبی روشن دارند و در موارد نادر رنگ چشم‌هایشان صورتی یا قرمز به نظر می‌رسد. بدون ملانین، عنبیه کاملا شفاف است که باعث می‌شود رگ‌های خونی داخل چشم قابل‌مشاهده باشند؛ بنابراین رگ‌های خونی به چشم‌ها رنگ صورتی یا قرمز می‌دهند. ۲. آب مروارید آب مروارید باعث کدرشدن عدسی داخل چشم می‌شود و ممکن است رنگ چشم‌ها را به سفیدشیری یا خاکستری تبدیل کند. ۳. قوس قرنیه (Arcus Senilis) این عارضه در افراد مسن شایع است و باعث می‌شود حلقه‌ای به‌رنگ خاکستری یا آبی روشن در اطراف قرنیه ظاهر شود (لایه شفافی که روی عنبیه امتداد دارد). این حلقه‌ها توسط لیپیدها (مواد چرب) تشکیل می‌شوند. قوس قرنیه ممکن است نشانه کلسترول بالا باشد. اسم این بیماری زمانی که در افراد زیر ۴۰ سال بروز کند، آرکوس جوونیلیس است. ۴. ایریدوسیکلیت یا هتروکرومیک فوکس این عارضه معمولا فقط در یک چشم اتفاق می‌افتد و باعث تغییر رنگ عنبیه و ازدست‌دادن رنگدانه چشم می‌شود. همچنین ممکن است باعث التهاب در چشم و ابتلا به آب‌ مروارید و آب‌ سیاه شود. ۵. سندرم پراکندگی رنگدانه این سندرم باعث می‌شود رنگدانه عنبیه از بین برود و در قسمت‌های دیگر چشم شناور شود. درنتیجه عنبیه در نواحی با رنگدانه کمتر روشن‌تر به نظر می‌رسد و ممکن است لکه‌هایی قهوه‌ای‌رنگ در قسمت سفید چشم ظاهر شوند. ۶. بیماری یووئیت به التهاب بافت یوه چشم (لایه میانی چشم) یووئیت می‌گویند. یووئیت در صورت درمان‌نشدن منجر به ضعیف‌شدن چشم و حتی کوری دائمی می‌شود. یکی از علائم بارز این بیماری التهاب چشم است. ۷. سندرم واردنبرگ (Waardenburg) این سندرم در واقع نوعی اختلال ژنتیکی نادر است که یکی از علائم اصلی آن کاهش رنگدانه در چشم، پوست و موست.

یعنی افرادی که چشم های آبی دارند دارای رنگدانه های آبی هستند؟ داشتن چشمان آبی به‌معنی داشتن رنگدانه آبی نیست و علت آبی‌رنگ‌بودن چشمان در واقع میزان بسیار کم ملانین در بخش جلویی عنبیه است. چشمی که ملانین کمتری دارد، نور کمتری جذب می‌کند و عنبیه این افراد فقط به‌علت نحوه انعکاس نور آبی به نظر می‌رسد. رنگ چشم های کودک تازه متولد شده چیست؟ چشمان کودک تازه متولدشده ممکن است هر رنگی باشد، اما معمولا بسیاری از نوزادان با چشمان آبی یا قهوه‌ای متولد می‌شوند. وقتی کودک رشد می‌کند، ملانین نیز بیشتر می‌شود و ممکن است بر اثر این افزایش، چشمانش به‌مرور زمان تیره‌تر شوند. این تغییر معمولا پس از تولد و در سال اول اتفاق می‌افتد، بااین‌حال ممکن است چند سال طول بکشد تا چشمان به رنگ ثابت و نهایی خود درآیند. آیا امکان دارد رنگ دو چشم متفاوت باشد؟ وضعیتی به‌نام هتروکرومیا باعث می‌شود عنبیه دو چشم رنگ‌هایی متفاوت داشته باشند. مثلا ممکن است چشم سمت راست آبی باشد و چشم سمت چپ سبز. در موارد بسیار نادر حتی ممکن است یک چشم ۲ رنگ داشته باشد؛ در این موارد عنبیه به ۲ قسمت تقسیم می‌شود و هر قسمت یک رنگ دارد. هتروکرومیا به‌علت تغییر ژن رخ می‌دهد و این اتفاق معمولا هیچ نشانه و خطری ندارد و در اکثر موارد قبل از تولد اتفاق افتاده است. در موارد بسیار نادر ممکن است آسیب یا بیماری باعث هتروکرومیا شود، مانند وجود تومور در چشم.

آیا رنگ چشم بر سلامت چشم اثری می‌گذارد؟ محققان ارتباط نزدیکی بین رنگ چشمان و احتمال ابتلا به برخی از بیماری‌های چشمی پیدا کرده‌اند. افرادی که چشم‌های قهوه‌ای دارند کمتر به بیماری‌هایی مانند تباهی لکه زرد (دژنراسیون ماکولا)، سرطان چشم و رتینوپاتی دیابتی مبتلا می‌شوند. محققان معتقدند که رنگدانه قهوه‌ای محافظت بیشتری از چشم می‌کند و درنتیجه خطر ابتلا به این بیماری‌ها را کاهش می‌دهد. بااین‌حال افرادی که چشم‌های قهوه‌ای دارند، بیشتر در معرض ابتلا به آب مرواریدند.