دژاوو چیست و چرا آن را تجربه می‌کنیم؟

تابه‌حال شده وقتی جای جدیدی می‌روید، احساس کنید قبلاً آنجا بودید یا چیزی که تازه می‌خواهید بگویید، قبلاً گفته‌اید؟ به این حس عجیب «دژاوو» می‌گویند. برای آشنایی با این پدیده یا ما همراه باشید

یک لحظه صبر کن. من قبلاً اینجا نبودم؟ احساس می‌کنم ما قبلاً درست همین‌جا ایستاده بودیم و داشتیم دقیقا همین حرف‌ها را به هم می‌زدیم. قسم می‌خورم این گربه‌ای که الان از این راهرو رد شد، همین چند لحظه پیش هم از اینجا رد شده بود!‌ اگر این جمله‌ها برایتان آشنا است، پس احتمالا شما یکی از میلیون‌ها نفری هستید که پدیده‌ی مرموز و در عین حال جالب «دژاوو» را تجربه کرده‌اید (یا حداقل سه‌گانه‌ی ماتریکس را دیده‌اید!). گاهی پیش می‌آید وقتی برای اولین‌بار اتفاق یا مکان جدیدی را تجربه می‌کنیم، این احساس عجیب را داریم که انگار این واقعا اولین‌بار نیست و قبلاً در این مکان حضور داشته‌ایم یا درست عین این حرف‌ها را جایی قبلاً زده بودیم. به این حس عجیب، دژاوو یا آشناپنداری می‌گویند که از کلمه‌ی فرانسوی déjà vu به‌معنی «قبلاً دیده‌شده» آمده است.

دژاوو (déjà vu) کلمه‌ای فرانسوی به‌معنی «قبلاً دیده‌شده» است و در فارسی برای آن کلمه‌ی «آشناپنداری» انتخاب شده است. افرادی که دژاوو را تجربه کرده‌اند، از آن به‌عنوان حس آشنایی شدیدی نسبت به چیزی که اصلا نباید برایشان آشنا باشد، یاد می‌کنند. مثلاً بار اول است به شهر جدیدی رفته‌اید؛ اما وقتی از کنار مغازه‌ای یا علامتی می‌گذرید، احساس می‌کنید قبلاً درست در همین نقطه ایستاده بودید. یا با دوستان دور میز شام نشسته‌اید و درحالی‌که دارید درباره‌ی جدیدترین بازی ویدئویی یا سریال صحبت می‌کنید، ناگهان دچار این حس می‌شوید که قبلاً این لحظه را با همین افراد، همین میز شام و همین موضوع بحث تجربه کرده‌اید.

نکته: ۷۰ درصد مردم دنیا دژاوو را تجربه کرده‌اند من هم خودم یک مکانی هست بچه بودم دو یا سه دفعه رفتم اونجا ولی هر وقتی میرم همین دژاوو برام رخ میده

هیچ شواهد محکمی در مورد میزان شایع بودن دژاوو در دست نیست؛ اما تخمین‌های مختلف نشان می‌دهد حدود ۷۰ درصد مردم دنیا نوعی دژاوو را تجربه کرده‌اند. از این بین، افراد ۱۵ تا ۲۵ ساله بیش از هر گروه سنی دیگر تجربه‌ی دژاوو را داشته‌اند.

هنگام دژاوو چه اتفاقی در مغز می‌افتد؟ دانشمندان علوم مغز و اعصاب به این نتیجه رسیده‌اند که دژاوو نشانه‌ای از آسیب‌دیدگی یا زوال مغز نیست. آن‌ها همچنین تأکید دارند این توهم حافظه به هیچ‌وجه خطای حافظه نیست. در واقع، برعکس آن درست‌تر است. به اعتقاد اوکانر، دژاوو هنگامی رخ می‌دهد که مناطق پیشانی مغز سعی در اصلاح حافظه‌ای نادرست داشته باشند

اوکانر در این رابطه توضیح می‌دهد: برای اکثر قریب به اتفاق مردم، تجربه‌ی دژاوو احتمالاً چیز خوبی است چون نشانه‌ی این است که آن قسمت مغز که برای راستی‌آزمایی به کار می‌رود، دارد به‌خوبی کار می‌کند و مانع از یادآوری اشتباه وقایع می‌شود.در یک فرد سالم، اشتباه به خاطر آوردن هر روز اتفاق می‌افتد، چون حافظه‌ی انسان میلیاردها نورون را درگیر می‌کند و این فرایند بسیار به‌هم‌ریخته است.

متأسفانه، هیچ مدل واحدی وجود ندارد که دقیقاً توضیح بدهد هنگام دژاوو چه اتفاقی در مغز می‌افتد؛ اما بیشتر نظریه‌های اصلی در این مورد به توافق رسیده‌اند که دژاوو هنگامی اتفاق می‌افتد که مناطقی از مغز (مانند لوب گیجگاهی) سیگنال‌هایی را به مناطق پیشانی ذهن مبنی بر اینکه تجربه‌ای قدیمی در حال تکرار است،‌ می‌فرستند.

پس از ارسال این سیگنال‌ها، مناطق تصمیم‌گیرنده‌ی پیشانی مغز به‌طور مؤثر بررسی می‌کنند که آیا این سیگنال‌ها با آنچه در واقعیت در حال رخ دادن است، سازگارند یا خیر. این ناحیه از مغز انگار از خود می‌پرسد:‌ آیا من قبلاً اینجا بوده‌ام؟ اگر فرد در واقعیت قبلاً در آن مکان بوده است، ممکن است بخواهد برای بازیابی بیشتر خاطرات مربوط به این تجربه، بیشتر تلاش کند. در غیر این صورت، فرد احساس می‌کند دارد پدیده‌ی دژاوو را تجربه می‌کند

دلایل دژاوو: حواس‌پرتی فقط همین

نکته :دژاوویی در کار نیست؛ آن تجربه واقعا اتفاق افتاده است

انواع دژاوو: دژاوو در حالت کلی می‌تواند بیش از ۲۰ نوع مختلف داشته باشد؛ اما بر اساس دسته‌بندی آرتور فانکهاوزر، سه نوع دژاووی اصلی وجود دارد:

دژاوِکو (Déjà vécu) دژاوکو به‌معنی «قبلاً از سر گذرانده» تجربه‌ای بیشتر از دیدن است و جزئیات زیادی را شامل می‌شود. در این نوع دژاوو فرد احساس می‌کند همه چیز درست همانی است که قبلاً بوده و احساس می‌کند درباره‌ی چیزی که قرار است گفته شود یا اتفاقی که قرار است بیفتد، آگاه است. وقتی افراد در مورد تجربه‌ی دژاوو صحبت می‌کنند، معمولا منظورشان همین دژاوکو است. بررسی‌ها نشان داده است حدود ۷۰ درصد از مردم در سنین ۱۵ تا ۲۵ سال دژاوکو را تجربه کرده‌اند.

دژاسانتی (Déjà senti) برخلاف دژاوکو، دژاسانتی به‌معنی «قبلاً احساس شده» تنها یک رخداد ذهنی است، هیچ جنبه‌ی پیش‌بینی‌کننده‌ای ندارد و به‌ندرت در حافظه‌ی فردی که آن را تجربه کرده است، باقی می‌ماند. برخی از افراد مبتلا به صرع لوب گیجگاهی ممکن است این پدیده را تجربه کنند.

دژاویزیت (Déjà visité) دژاویزیت نسبت به دو نوع دیگر دژاوو کمتر پیش می‌آید و در مورد آشنایی غیر قابل‌ توصیف از مکانی جدید است. در دژاویزیت فرد ممکن است راه خود را به‌راحتی در شهر یا مکانی جدید پیدا کند، درحالی‌که می‌داند چنین چیزی نباید ممکن باشد. برای تشخیص دژاویزیت از دژاوکو، باید منشأ این حس را پیدا کرد؛ دژاوکو به پیشامدهای زمانی اشاره دارد، درحالی‌که دژاوکو بیشتر با جغرافیا و مکان سروکار دارد. در توضیح پدیده‌ی دژاوزیت، به رؤیا، تناسخ و تجربه‌ی خروج از بدن که در آن فرد احساس می‌کند بدن فیزیکی خود را از بیرون مشاهده می‌کند، استناد شده است. بعلاوه، برخی معتقدند خواندن شرح مفصل از مکانی جدید ممکن است هنگام بازدید از آن احساس دژاوزیت را در فرد ایجاد کند.

آیا درژاوو خطرناک است؟ در حالت کلی، دژاوو مکانیزم ذهنی بی‌خطری است که نشان می‌دهد بخش راستی‌آزمایی مغز کارش را به‌درستی انجام می‌دهد؛ اما اگر این پدیده مدام رخ بدهد، چه؟ اگر تمام تجربه‌های تازه، کهنه و آشنا به نظر برسند، چه؟ جالب است بدانید این اتفاق برای برخی از افراد افتاده است. به گفته‌ی اوکانر، مردی در فنلاند ترکیبی از داروهای درمان آنفلوانزا را که محرک نورون‌های دوپامین هستند، با هم مصرف کرد. با این کار او مدام دچار دژاوو می‌شد. این مرد آن‌قدر از این تجربه خوشش آمده بود که تا مدتی به مصرف این داروها ادامه داد؛ اما در نهایت تأثیر این داروها از بین رفت و تجربه‌ی دژاووی مداوم او متوقف شد. متأسفانه، برخی از افراد از نعمت متوقف کردن این پدیده محروم هستند. این افراد مدام احساس می‌کنند که موقعیت کنونی را قبلاً تجربه کرده‌اند. خلاصه اینکه هیچ اتفاقی برایشان جدید نیست. به گفته‌ی اوکانر، «یکی از نکات جالب در مورد افرادی که مدام دچار دژاوو می‌شوند این است که قابلیت راستی‌آزمایی چیزهایی را که احساس و تجربه می‌کنند، از دست می‌دهند. اغلب این افراد دیگر تلویزیون تماشا نمی‎‌کنند، چون احساس می‌کنند تمام قسمت‌های سریال را قبلاً دیده‌اند. برای آن‌ها همه چیز تکراری است.» اگرچه این اتفاق عجیب و شاید جالب به نظر برسد؛ اما تماشای رخ دادن آن در بیمارانی که دچار زوال عقل شده‌اند، بسیار ناراحت‌کننده است. این پدیده در این بیماران نشانه‌ی وخیم شدن بیماری است.

متضاد دژاوو : فرانسوی‌ها برای تجربه‌ی مخالف دژاوو هم کلمه‌ی خاصی دارند به نام ژامِی‌وو (jamais vu) یا «ناآشناپنداری» که به چیزی که «هرگز دیده نشده»‌ اشاره دارد. هنگام تجربه‌ی ژامی‌وو، فرد قادر نیست موقعیتی را که باید برایش آشنا باشد، به خاطر آورد و فکر می‌کند هرگز آنجا نبوده یا این اتفاق را تجربه نکرده است. اگرچه ژامی‌وو اغلب با اختلال حافظه‌ای امنیژا یا «یادزُدودگی» (ناتوانی ناقص یا کامل در یادآوری تجربه‌های گذشته‌) مرتبط است؛ اما این پدیده چیزی بیشتر از اختلال لحظه‌ای در حافظه است. ژامی‌وو فراموشی معمولی نیست؛ بلکه احساس گیج‌کننده‌ای است که زمانی‌که چیزی را که می‌دانید باید بشناسید؛ اما به خاطر نمی‌آورید، به شما دست می‌دهد. عامل مهم همین حس آگاهی است؛ اینکه می‌دانید این احساس در واقع اشتباه است. اگر متوجه این نادرستی نشوید، نمی‌توان گفت پدیده‌ی ژامی‌وو را تجربه کرده‌اید.

لایک کن♥️