[علت مر.گ کوروش کبیر]

کوروش بزرگ یا کوروش کبیر، بنیان‌گذار و نخستین شاه شاهنشاهی هخامنشی بود که در بین سال‌های ۵۵۹ تا ۵۲۹ پیش از میلاد، بر نواحی گسترده‌ای از آسیا حکومت می‌کرد. مورخان نظرات متفاوتی نسبت به نحوه مر.گ کوروش کبیر دارند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.

۱_بعلت درگیری با ماساژت‌ها : کوروش پس از فتح بابل، بر آن شد که با توسل به نیروی نظامی اش (که فوق‌العاده نیرومند و تا آن زمان شکستی را تجربه نکرده بود) ماساژت‌ها را که در شمال سرزمین ایران زندگی می‌کردند، مغلوب خویش سازد. /// حمله کوروش به سرزمین ماساژت ها زمانی صورت گرفت که پادشاه آنان فوت کرده و همسر او تومی‌ریس، به حکومت رسیده بود.

هرودوت، مورخ یونانی نقل میکند:(( کوروش فرستاده ای را نزد تومی‌ریس فرستاد و از او خواس.تگاری کرد. تومی‌ریس گمان کرد که کوروش میخواهد سرزمین ماساژت‌ها را تصاحب کند و بر این اساس به کوروش پاسخ منفی داد. وقتی درخواست کوروش توسط تومی‌ریس پذیرفته نشد، به سرزمین ماساژت‌ها لشگرکشی کرد.))  /// کوروش برای عبور از رودخانه آراکس، پل‌هایی را احداث کرد؛ در این هنگام تومی‌ریس، شخصی را به نزد کوروش فرستاد و این پیغام را داد:(( ای کوروش دست بردار از کاری که تو هم اکنون مشغول آن هستی؛ زیرا تو نمی‌توانی بدانی که برنامه و کار تو با سودی همراه خواهد بود یا خیر؟))

کوروش، برجسته ترین صاحب منصبان پارسی را گرد آورد و جریان امر را با آنان در میان گذاشت و از آنان راهنمایی خواست. همه بر این نظر اتفاق داشتند که او با ماساژت ها در.گیر شود. /// جن.گ آغاز شد و با اینکه طرفین، زمان درازی با یکدیگر جن.گیدند، هیچکدام از آنها، فرار اختیار نکردند. در حین در.گیری، پسر تومی‌ریس کش.ته شد و چون جن.گ به درازا کشید، کوروش زخم برداشت و کش‌.ته شد.

ملکه‌ ماساژت‌ها دستور داد تا سر کوروش را بر‌.یدند و در طشتی پر از خو.ن انداختند. سپس به سر کوروش خطاب کرد و گفت:(( تو که از خوردن سیر نمی‌شوی، حالا از این خو.ن چندان بخور تا سیر شوی! تو مرا به خاک سیاه نشانیدی، هرچند که من، فاتح و زنده هستم و تو مغلوب و مُر.ده؛ اما تو فرزند مرا از من گرفتی و من به‌خاطر این کار، قسم یاد کردم که تو را به خو.ن کشم.))

۲_بنا به نقل بروس، کوروش در جن.گ با عشیره داهه (از عشیره‌های قدیم پارت) به قت.ل رسید. /// کتزیاس عقیده دارد که این واقعه در نبرد با ساکنان شرق دریای مازندران اتفاق افتاد. /// ۳_گزنفون به واسطه احترام و شیف.تگی خاصی که نسبت به کوروش داشته، نقل میکند که او با شکوه در بستر مر.گ، در.گذشته است. /// ۴_ اما بنا بر نوشته اکثر مورخان، کوروش هنگام دفاع از مرزهای خاور امپراطوری، در حدود بلخ، کش‌.ته شد.

پس از مر.گ کوروش، ج.سد بی‌سر او را سپاهیانش به پاسارگارد انتقال دادند و در مقب.ره ای که از قبل برای او ساخته بودند، د.فن کردند.