تاریخچه ی سازدهنی؟!

تاریخچه هارمونیکا یا همون سازدهنی، به حدود ۱۱۰۰ سال قبل از میلاد مسیح و به یک ساز چینی به نام شنگ برمی‌گرده. اولین هارمونیکا به شکل و شمایل الان خودش، در آلمان ساخته شد و شناخته شده‌ترین شرکت سازدهنی Hohnerعه هنوز در آلمان وجود داره. با معرفی سازدهنی به آمریکای قرن نوزدهم، تاریخ مدرن موسیقی حاصل از نواختن سازدهنی شروع شد. این نوع هارمونیکا به دلیل ارزون بودن و قابلیت حمل آسون، برای آمریکای اون زمان، عالی بود. در حالی که انواع زیادی از هارمونیکا تولید شدن، اما دیاتونیک ۱۰ سوراخه رایج‌ترین (حداقل تو کشورهای غربی) شد.

ساز شنگ حاوی یک نی بامبوی آزاد و یک نوار انعطاف‌پذیر بود که وقتی نوازنده تو سوراخ‌های شنگ فوت میکرد، نوار مذکور بالا و پایین می‌چرخید و در نتیجه آهنگ‌های موسیقی ایجاد می‌کرد. این ساز به یکی از سازهای برجسته در موسیقی سنتی آسیا تبدیل شد. این ساز بادی در اواخر قرن ۱۸ به اروپا معرفی شد و به زودی محبوب شد. تاریخچه هارمونیکا حاصل تغییرات زیاد این سازه اما نوع دیاتونیک آن بیش از انواع دیگه رایج شد.

توهارمونیکای دیاتونیک هر سوراخ دارای دو نی فلزی داخل خوده.وقتی تو یه سوراخی فوت می‌شه، یکی از نی‌ها می‌لرزه و صدا (یا نت) تولید می‌کنه. وقتی نفس می کشین،نی دیگه تو سوراخ می لرزه و نت دیگه ای تولید می‌کنه. بنابراین، هر سوراخ می تونه دو نت تولید کنه.۱۰ سوراخ و در نتیجه ۲۰ نت وجود داره. در واقع شما می تونید بیشتر از ۲۰ نت تولید کنین.

اکثر مورخای امروزی می‌گن که پیشروی فوری ساز هارمونیکا به اختراع پزشک و فیزیکدان هلندی کریستین گوتلیب کراتزنشتاین برمی‌گرده، که تو سال ۱۷۸۰ از نی آزاد برای ساختن دستگاهی برای تقریب گفتار انسان استفاده کرد تا مکانیک صدا را بهتر درک کنه. اون ابزار خودش رو که به اندازه یک پیانوی ایستاده بود، ماشین سخنگو صدامیزد. تو طول قرن بعد، مخترعان بیشتری که دارای ذهنیت موسیقی بودن، اندازه دستگاه مذکور را کمتر کردن و در نهایت ارگ دهانی جیبی در دهه ۱۸۲۰ تولید شد و تو سراسر اروپا و بعد تو ایالات متحده گسترش پیدا کرد.

تاریخچه هارمونیکا تو زمینه تجاری و تولید انبوه اون تو سال ۱۸۲۹ در وین شروع شد. هارمونیکا به زودی تو شهرهای دیگه هم تولید شد. تو تروسینگن،یه روستا تو آلمانه، کریستین مسنر و پسر عموش کریستین وایس شروع به تولید سازدهنی تو اوقات فراغت خودشون کردن (کار اصلی اونها ساعت‌سازی بود). این تجارت موفق شد و چند سال بعد، ساعت‌ساز دیگه ای به اسم ماتیاس هوهنر، با مسنر و وایس ملاقات کرد و تکنیک ساخت سازدهنی اونارو یاد گرفت و بعد تجارت خودش را شروع کرد. ماتیاس هوهنر ظاهراً نوارنده هارمونیکای خوبی نبود، با این حال اون یک تاجر عالی بود. اون رقبای خودش را خرید و تو سال ۱۸۶۲ شروع به صادرات این ساز به ایالات متحده کرد که به زودی به بزرگترین بازار اون تبدیل شد. هوهنر به گسترش تجارت ادامه داد و تو سال ۱۹۰۰ اون رو به ۵ پسرش سپرد.

تو اوایل قرن نوزدهم سازندهای اروپایی شروع به آزمایش سازدهنی‌هایی کردن که تو ساخت اونها به جای نی‌های چوبی به کار رفته در شنگ، از نی‌های فلزی استفاده می‌شد. در حدود سال ۱۸۲۰ سازنده جوونی به نام کریستین فردریش بوشمان، یه ساز با نی های فلزی ساخت که اون را هاله (Aura) نام گذاری کرد.این ساز محبوب شد، اما فقط می‌تونست نت‌هایی رو تولید کنه که با فوت کردن بوجود میان. تو حدود سال ۱۸۲۵، یک اروپایی به اسم ریشتر، سازی رو اختراع کرد که تبدیل به هارمونیکا مدرن شد. این ساز دارای ۱۰ سوراخ و دو صفحه نی بود که هر کدوم دارای ۱۰ نی فلزی بودن. درواقع هر سوراخ دو نی داشت که یکی تو هنگام فوت کردن به صدا در میومد،یکی دیگه هم به هنگام بازدم. نت‌هایی که ریشتر برای نی‌های ساز خود انتخاب کرد، مانند هارمونیکا دیاتونیک فعلی بودند.

تو طول نیمه اول قرن بیستم، محبوبیت هارموینکا همچنان رو به افزایش بود به ویژه، گروه‌های مخصوص هارمونیکا، متشکل از افراد زیادی که با هم می‌نواختند، بسیار محبوب بودن. هارمونیکا کروماتیک، که دارای یک دکمه کنارش هست که امکان نواختن همه نت‌ها رو فراهم می کنه، توسط هوهنر ساخته شد.تو دهه ۱۹۳۰ لری آدلر به معروف‌ترین نوازنده این ساز موسیقی تبدیل شد و تا زمان مرگش تو سال ۲۰۰۱ تو این جایگاه باقی ماند.

تو ایالات متحده، هارمونیکا به عنوان یک ساز بلز خیلی خیلی محبوب شد. تو دهه ۱۹۳۰ و اوایل دهه ۱۹۴۰ نوازنده‌ای به اسم جان لی ویلیامسون (Sonny Boy) به شهرت رسید. پس از جنگ جهانی دوم، شیکاگو با نوازندگان بزرگی مانند رایس میلر (سانی بوی ویلیامسون دوم) و والتر کوچولو به مرکز اصلی بلز تبدیل شد.خیلی از مردم بهترین نوازندگی سازدهنی بلز را متعلق به والتر کوچولو می دونن. اون در سال ۱۹۶۸ درگذشت؛ روزی غم‌انگیز در تاریخ سازدهنی. در حالی که ساز هارمونیکا بیشتر به عنوان یک ساز بلز شناخته شده،خیلی از مردم در دهه ۱۹۶۰ از طریق موسیقی فولکلور(محلی) باب دیلن با سازدهنی آشنا شدن....

اکثر افرادی که هارمونیکا یاد می گیرند می‌خوان بلوز بنوازند، در سال‌های اخیر، نوازندگان بزرگی مثل کیم ویلسون و راد پیازا سنت هارمونیکای بلوز رو ادامه دادن. همچنین، نوازندهایی مثل جیسون ریچی و جان پوپر، سبک‌های هارمونیکای جدید و هیجان‌انگیزی را توسعه دادن...

از اونجا که هارمونیکا یا سازدهنی یک ساز نسبتا ارزونه، برخی از افراد ممکن‌است فکر کنند که نوازندگان جدی و حرفه‌ای سازدهنی نمینوازن؛ این درست نیست. سازدهنی هم مثل هر ساز دیگه ای دارای نوازندهای درجه یک جهانیه که موسیقی منحصر‌به‌فرد و زیبایی را می‌نوازن. به لطف تداوم مدرن‌سازی و نوآوری‌های نوازندگان مدرن، هارمونیکا فراتر از ریشه‌های خودش به عنوان یک ساز عامیانه (فولک، بلوز، جاز) به سازی تبدیل شده است که می‌تونه تقریباً برای بیان هر سبک موسیقی مورد استفاده قرار بگیره. نسل جوان هم شروع به کشف مجدد سازدهنی کردن و اون رو با سبک‌های موسیقی فعلی تطبیق می‌دهد، این ساز قدیمی رو تقویت می کنن و لذت جدیدی را برای نوازندگان اون تو همه جا به ارمغان میارن.بیشتر نوازندگان هارمونیکا تو طول تاریخ، از ایالات متحده اومدن. اما امروزه اینترنت به معرفی ساز دهنی به جهان کمک می‌کند و نسل بعدی نوازندگان بزرگ می‌تونن از هر جایی بیان. امکان نواختن ساز موسیقی با یک ساز کوچک جیبی می‌تونه هدیه شما به یک والتر کوچولوی آینده، منتهی از ایران، باشد:)