کیوان(زحل)

زحل یا کیوان (به انگلیسی :saturn)، بعد از سیارهٔ مشتری، دومین سیارهٔ بزرگ سامانه خورشیدی و ششمین سیارهٔ نزدیک به خورشید است. زحل یک گلولهٔ گازی غول‌پیکر است که با وجود حجم زیادش تنها ۹۵٫۱۵۹ برابر زمین جرم دارد. چگالی این سیاره حدود یک‌هشتم زمین و کمتر از آب است.

سیاره «زحل» (Saturn) ششمین سیاره از خورشید و دومین سیاره بزرگ منظومه شمسی است. زحل نیز مانند سیاره غول گازی شکل یا مشتری یک توپ عظیم است که بیشتر از هیدروژن و هلیوم ساخته شده است. این سیاره که با سیستم خیره کننده‌ای از حلقه‌های یخی آراسته شده در میان سیارات بی نظیر است و با اینکه تنها سیاره‌ای نیست که دارای حلقه است اما هیچ یک از این سیارات به اندازه سیاره زحل دیدنی و جذاب نیستند. در این نوشتار از مجله فرادرس در مورد سیاره زحل صحبت خواهیم کرد و خواندن این مطلب را به علاقه‌مندان نجوم و ستاره شناسی توصیه می‌کنیم.

ویژگی‌های فیزیکی سیاره زحل کیوان کمی از مشتری کوچک‌تر است و جرم آن کمتر از جرم مشتری و در حدود ۹۵ برابر جرم زمین است. کیوان سومین جسم در سامانه خورشیدی بر پایهٔ جرم و حجم می‌باشد. کیوان یک غول گازی است زیرا سطح آن به صورت کلی از گاز تشکیل شده‌است با اینکه ممکن است دارای یک هسته جامد باشد. زحل کمترین چگالی میانگین را نسبت به سایر سیارات سامانه خورشیدی دارد. اگر بتوانیم زحل را در دریایی عظیم بیندازیم این سیاره بر روی آب شناور می‌ماند. اندازهٔ شعاع این سیاره در منطقه‌های استوایی با مقدار آن در قطب‌ها نزدیک به ۱۰٪ متفاوت است؛ ۶۰٫۲۶۸ کیلومتر در برابر ۵۴٫۳۶۴ کیلومتر. درون زحل احتمالاً ترکیب مشتری را دارد. برآوردهای نظری مقادیر حدود ۷۴٪ هیدروژن، ۲۴٪ هلیوم، ۲٪ عناصر سنگین‌تر را پیشنهاد می‌کند. این ترکیب تقریباً مشابه ترکیبات خورشید است. احتمالاً زحل دارای یک هسته سنگین کوچک به قطر ۲۰ هزار کیلومتر و جرمی معادل ۲۰Mφ باشد.

حلقه های زحل حلقه‌ها یا کمربندهای زحل در فاصله ۱۱۲۰۰ کیلومتری آن جای گرفته‌اند. حلقه‌های زحل از تکه‌های یخ و همچنین تکه‌های سنگ و غبار تشکیل شده‌اند برخی به اندازه یک غبار ریز و برخی به اندازه یک خانه. حلقه‌های زحل پهن هستند ولی بسیار تخت و نازک. پهنای آن‌ها ۲۸۰ هزار کیلومتر است اما کلفتی آن‌ها تنها یک کیلومتر است؛ بنابراین هنگامیکه از پهلو به زحل بنگریم حلقه‌ها تیغه باریکی می‌شوند و دیده نمی‌شوند. پهنای برخی از حلقه‌های زحل به اندازه فاصله زمین تا ماه می‌باشد. مشتری و نپتون و اورانوس هم حلقه دارند اما حلقه زحل از همه بهتر دیده می‌شود. به باور دانشمندان دلیل درخشانتر بودن حلقه‌های زحل تازه‌تر بودن و جوان‌تر بودن آن هاست. آن‌ها می‌انگارند که این حلقه‌ها در پی نزدیک شدن یک ماهک (قمر) به زحل و فروپاشی آن ماهک در اثر گرانش زحل پدید آمده‌اند. حلقه‌های زحل به ترتیبی که کشف شده‌اند با حروف الفبا نامگذاری شده‌اند. ای، بی، سی، دی، ای، اف و جی در میان حلقه‌ها سه شکاف وجود دارد به نام‌های آنکه، کیلر و مکسول و یک بازه بزرگ به نام شکاف کاسینی. نخستین کسی که به حلقه رازآمیز پیرامون کیوان علاقه‌مند شد و آن را کشف کرد گالیله بود. او در سال ۱۶۱۰ به این موضوع پی برد و در آغاز بر این باور بود که این حلقه از جنس جامد می‌باشد. اما امروزه ثابت شده‌است که این حلقه از قطعات سنگ و آب یخ زده تشکیل شده‌است که برخی از آن‌ها در اندازه‌های یک خودروی معمولی می‌باشند. مجموع گرانش (جاذبه) زحل و گرانش ماهک‌های آن حالتی را پدیدمی‌آورند که این قطعات همواره به صورت حلقه‌های نازک به دور این سیاره به نظر ثابت ایستاده‌اند.

زحل دارای ۱۵۰ قمر است که ۵۳ عدد از آن‌ها دارای نام‌های رسمی هستند و تیتان با قطر ۵۱۵۰ کیلومتر بزرگترین آنهاست. چهار قمر رئا، دیونه، تتیس و یاپتوس نیز قطرهایی بین ۱۰۵۰ کیلومتر و ۱۵۳۰ کیلومتر را دارا می‌باشند. قمر رئا دارای یک سیستم حلقه مجزا و اتمسفر خاص است. بیشتر قمرهای دیگر بسیار کوچک هستند و ۳۴ عدد از آن‌ها دارای قطر کمتر از ۱۰ کیلومتر می‌باشند. ۱۴ قمر دیگر دارای قطر بین ۱۰ تا ۵۰ کیلومتر هستند. بیشتر نام‌های قمرهای زحل از نام‌های تیتان‌ها در اسطوره‌های یونان باستان اقتباس شده‌است. تیتان تنها قمر در تمامی منظومه شمسی است که دارای اتمسفر کافی برای وجود واکنش‌های شیمیایی می‌باشد. همچنین تیتان تنها قمر دارای دریاچه هیدروکربن است. در روز ۶ ژوئن سال ۲۰۱۳ دانشمندان موفق به کشف هیدروکربنهایی در قسمت بالای اتمسفر تیتان شدند که پیش زمینه حیات هستند. در ماه آوریل سال ۲۰۱۴ محققان ناسا اعلام کردند که یک قمر جدید در حال شکل‌گیری در حلقه آ زحل است. یکی از پدیده‌های خاص در قمرهای زحل، میان دو قمر جانوس و اپیمتئوس اتفاق می‌افتد این دو قمر در مداری تقریباً یکسان دور سیارهٔ زحل چرخش می‌کنند و هر چهار سال یکبار به یکدیگر بسیار نزدیک می‌شوند. در زمان نزدیک شدن، نیروی جاذبهٔ متقابل آن‌ها باعث می‌شود که مدار چرخش آن‌ها با یکدیگر جابه‌جا شود. میماس جزء کوچکترین اقمار زحل است که در سال ۱۷۸۹ میلادی توسط ویلیام هرشل کشف شد. این قمر کوچک و آبله گون که به ستاره مرگ معروف است، یکی از بزرگ‌ترین دهانه‌های برخوردی را با پهنایی حدود ۱۳۰ کیلومتر بر روی خود دارد، دلایل شکل‌گیری چنین عوارض سطحی به این دلیل است که جرم میماس آنقدر قوی است که با ایجاد کردن گرانش سطحی، ظاهر آن را کروی نگه می‌دارد و آنقدر ضعیف است که اجازهٔ شکل گرفتن چنین دهانه‌های بزرگی را می‌دهد.

زحل بعد از سیاره مشتری بزرگترین و زیباترین سیاره در منظومه شمسی می باشد. این سیاره دارای هفت حلقه مسطح به دور خود است. این هفت حلقه در واقع شامل تعداد زیادی حلقه های باریک که با ذرات یخی درست شده اند، می باشند. -این حلقه ها زحل را به یکی از زیباترین اجرام آسمان در منظومه شمسی تبدیل کرده اند. به جز زحل، سیارات مشتری، نپتون و اورانوس نیز دارای حلقه هایی می باشند که نسبت به حلقه های زحل بسیار کم نورترند. – از آنجایی که سیاره زحل بیشتر از گاز ساخته شده و هلیوم در آن بیشترین سهم را دارد، انسان نمی‌تواند مانند زمین بر روی آن بایستد. – حلقه‌های زحل، غول‌پیکر اما نازک هستند. جالب است بدانید که حلقه‌های اصلی این سیارهدر فاصله بین زمین و ماه گسترده شوند اما ضخامت آنها کمتر از یک کیلومتر است. – فقط حلقه‌های زحل هستند که با استفاده از تلسکوپ‌های زمینی قابل مشاهده هستند. – زحل از ۵۳ قمر دارای اسم و ۱۶ قمر احتمالی که در صف انتظار برای تائید بوده، برخوردار است. – اولین فضاپیمایی که به سیاره زحل سفر کرده، پایونیر ۱۱ بود که در سال ۱۹۷۳ پرتاب شده و در سال ۱۹۷۹ به زحل رسید. – در حالی که یک روز زمینی ۲۴ ساعت است، یک روز در زحل ۱۰ ساعت و ۳۹ دقیقه طول می‌کشد. – سرعت گردش زحل در مدار خود ۹۹۷۷ کیلومتر بر ساعت بوده که باعث تحدب این سیاره در استوا و مسطح بودن قطب‌های آن شده است. می‌توان گفت که زحل مسطح‌ترین سیاره منظومه شمسی است. – تیتان بزرگ‌ترین قمر مریخ و تنها قمری است که از جو قابل توجه با قطر ۵۹۵ کیلومتر، ۱۰ برابر ضخیم‌تر از جو زمین برخوردار است. – از آنجایی که زحل نسبت به زمین از خورشید دورتر است، یک گردش آن به دور خورشید به اندازه ۳۰ سال زمینی طول می‌کشد. – زحل تنها چهار بار توسط فضاپیماهای پایونیر ۱۱ در سال ۱۹۷۹، وویجر ۱ در سال ۱۹۸۰، وویجر ۲ در سال ۱۹۸۱ و کاسینی در سال ۲۰۰۴ مورد بازدید قرار گرفته است. جالب است بدانید که کاسینی به داخل مدار مریخ رفته و تصاویری از حلقه‌ها و قمرهای آن ثبت کرده بود. ــ .پایان. ــ

عذر خواهی میکنم دستم خورد