معرفی شهرستان تربت جام

تربت جام ، مرکز شهرستان تربت جام ، یکی از شهرهای استان خراسان رضوی است که هم مرز با کشور افغانستان می‌باشد . مزار شیخ احمد جامی مهمترین مکان دیدنی این شهر است . جمعیت این شهر ۲۶۲۷۱۲ نفر است . این شهر میراث شهر باستانی بوزگان است که در اثر زلزله ویران شد . این شهر از گذشته نام‌های زیادی مانند بوزگان ، بوزگان ، بوزیگان ، بوزجان ، پوچکان ، زام ، سام و جام داشته است .

مردم این شهر اکثرا اهل تسنن هستند و بیشتر مردم این شهر را پارسیان تشکیل می‌دهند . بیش از ۹۵٪ مردم این شهر فارس و الباقی آن را اقوام مختلفی از جمله عرب‌ها ، زابلی‌ها ، ترکمن‌ها و همچنین اقوامی با نام کاسب‌ها که با نام‌هایی همانند جت‌ها شناخته می‌شوند که به گفته خود آن‌ها از کلمه جت در مورد ختاب دادن آن‌ها دلخور می‌شوند .

مکان‌های دیدنی این شهرستان شامل آرامگاه حاج قاسم انوار ، رباط جام و ... و آرامگاه شیخ احمد جامی که مهمترین آنها است می‌باشد . آبشار بردو ، دروازه ارغونشاه ، پلنگ آبه و ... می‌شود .

لباس محلی تربت جام شامل شش بخش می‌باشد : ۱_پیراهن و شلوار سفید که در گذشته دو نوع بوده است. لباس خان ها که به برچاک معروف بوده و از دو سمت راست و چپ دامن برش داشته است و به دو قسمت عقبی و جلویی تقسیم می شده است. به این نوع لباس امروزه لباس افغانی یا پاکستانی می گویند. لباس کشاورزان لباس ۴۰ تریزه بوده است؛ در واقع این پیراهن از برش های متعددی که تریزه (تکه) نام دارد دوخته می شده است. ویژگی بارز این پیراهن دامن چین دار آن بوده است . ۲_جلیقه به رنگ مشکی بوده که روی لباس سفید پوشیده می شده و نشان دهنده ی تاریکی در برابر روشنی و نور بوده است. ۳_پی تابه یا پا تابه از جنس پشم بوده است که در زمستان از یخ زدن پا محافظت می کرده است. همچنین پی تابه (پا تابه) از پا در برابر نیش مار و عقرب و آسیب خار مراقبت می کرد. ۴_کلاه و مندیل به کلاه قرص و دستاری گفته می شود که بر سر بسته می شود و از سر و صورت محافظت می کند. کلاه را معمولاً از الیاف سیمی مرغوب با آستری مخمل می ساختند. مندیل هم در گذشته از جنس کرباس بوده ولی امروزه مرغوب ترین نوع مندیل از فاج ساخته شده است . ۵_دستمال ابریشمی که به نظر می آید که این دستمال امروزه به لباس محلی تربت جام اضافه شده و در گذشته سارق یا روسری (چارقد) سفید و مانند مندیل بوده که آن را به کمر می بستند. از سارق هنگام رفتن سرِ زمین و آوردن آذوقه استفاده می کردند یا برای گرم کردن خود بعد از کار استفاده می کردند . ۶_چارق یا چقه ، چارق پاافزاری چرمی بوده است که دارای دو نوع رُوّی (برای پیاده روی و راه پیمایی) و اُوّی (برای آبیاری کشت) است. چقه نیز کفیِ تخت با رویه ای چرمی بوده و این دو به صورت گُوّ میشی به هم دوخته می شود .

گویش فارسی خراسانی از گویش‌های اصیل و مهم زبان فارسی است که به سبب کثرت مردمانی که بدان سخن می‌گویند و نیز به سبب پایگاه محکمی که زبان فارسی همیشه در خراسان داشته‌است ، یک گویش بسیار ارزشمند است . بسیاری از واژه‌هایی که در گذشته بخشی از گنجینه زبان فارسی را ساخته‌اند ، امروزه در زبان روزمره کاربرد خود را از دست داده‌اند ؛ اما در گویش خراسانی هنوز رواج دارند و زنده و کارساز مانده‌اند . واژگان این فرهنگ عامیانه و گفتاری‌اند. واژگان خارجی رایج در پارسی خراسان در این فرهنگ کمتر آمده‌است .

غذای محلی این شهر شامل اند از قلور تروش ، قروت بادمجان ، خلویک ، اشکنه تخم مرغ و قلور شیر که هر کدام طعم و مزه‌ای به یاد ماندنی و لذیذ دارند .

موسیقی تربت‌جام قدمت و پیشینه‌ای طولانی در فرهنگ ایران دارد . دوتار مهم‌ترین و رایجترین ساز در میان مردم تربت‌جام است که آن را به مهارت تمام می‌نوازند . موسیقی این دیار برخاسته از دل آیین‌ها و آداب و رسومی است که هزاران سال قدمت دارد . از مشهورترین مقام‌های موسیقی تربت‌جام می‌توان به این موارد اشاره کرد : مقام الله، نوایی ، اشترخجو ، سبز پری ، کبک زری ، سرحدی و جمشیدی . از دوتار نوازان برجسته تربت‌جام می‌توان به نظر محمد سلیمانی ، حسین سمندری، عبدالله سروراحمدی ، حسین جوهریان ، ذوالفقار عسگری‌پور (عسگریان) ، و عزیز تنها اشاره کرد . غلام‌علی پورعطایی ، نورمحمد درپور و غلامحسین غفاری از نوازندگان و خوانندگان مشهور موسیقی تربت جام هستند . موسیقی این دیار برخاسته از دل آیینها و آداب و رسومی است که هزاران سال قدمت دارد .

رقص‌های محلی تربت جام عبارتند از : رقص هتن یا هتم : هتن یا هتم در لغت به معنی کرانه های کوه یا شیر بیشه است و به نوعی سماع عارفانه گفته می شود . برای رقص هتن یا هتم افراد دایره ای درست می کنند و در حین گردش پاهای خود را به زمین می کوبند . به تدریج با سرعت بخشیدن به رقص خود در حال چرخیدن دست های خود را به می کوبند و دایره را کوچکتر می کنند . هپل بازی : در رقص هپل بازی یک نفر در داخل دایره دایره به انجام حرکتی می پردازد و بقیه حرکت او را انجام می دهند . چوب بازی : چوب بازی را می توان نمونه ای از شمشیربازی ایران باستان در نظر گرفت . در چوب بازی دو نفر به صورت دایره ای می چرخند و نفر اول چوب های خود را به چوب های نفر دوم می زنند و هر که چوبش شکست باید از دایره بیرون برود . آفر : آفر از مصدر آفریدن است . در منطقه ی محلی به آن اَپر ، اَفر و لَپر می گویند . آفر در دو شکل اجرا می شود؛ اولی برای مراسم کاشت ، داشت و برداشت و دومی برای قالی بافی است . از دیگر رقص های تربت جام می توان به مشق پلتان ، سه چکه ، گل پتی خان و حنایی اشاره کرد .

تربت جام عارفان ، دانشمندان و فیلسوفان زیادی نیز دارد که معروف ترین آن‌ها شیخ احمد جامی عارف و فیلسوف قرن ششم و عبدالرحمن جامی همه چیز دان ، شاعر ، موسیقی‌دان ، ادیب و صوفی قرن نه قمری هستند .

تربت جام صنایع دستی و سوغات هم داردصنایع دستی تربت جام را قالی‌بافی ، کرباس بافی ، حوله بافی و بافتن دستمال تشکیل می‌دهد . خربزه معروف ترین سوغات تربت جام است . زعفران را نیز می‌توان به یکی دیگر از سوغات تربت جام افزود .

.........