دلیل اسم سوادکوه؟!

این منطقه ، در گذشته‌ ی دور مرکز حکومت اسپهبدان باوندی بود . و پادشاهان آن را ملوک‌ الجبال می‌ نامیدند . در حدود سال های 570 الی 607 میلادی در زمان حکومت انوشیروان و خسروپرویز ساسانی اسپهبد قارن بر سوادکوه و شهریار کوه حکومت می ‌کرد . قارن نام کوچکترین فرزند اسپهبدی به حکومت آمل ـ لپور ـ پریم ( فریم ) رسیده بود . مجموع این نواحی به امیدواره کوه و سوادکوه معروف بوده و در دوره‌ی اسلامی به قارن کوه معروف شد . سوادکوه از بخش های حساس طبرستان بوده است که از نظر سوق الجیشی بسیار مهم بوده و در این زمینه شواهد تاریخی و رویات زیادی در تاریخ آمده است . که می ‌توان به عنوان نمونه یورش اسکندر و گرفتاری سربازانش در جنگل ها و دفاع قهرمانانه اسپهبدان باوندی از طبرستان در قبال تهاجمات قبیل دیگر اشاره کرد . همین موقعیت جغرافیایی اعم از کوه های استوار و جنگل های انبوه و دژهای استوار ( ادژکول ) در سوادکوه باعث شده بود ورود اعراب تا سال ها پس از هجرت نبوی به این منطقه به تاخیر افتد و این منطقه سنگر بازماندگان ساسانیان به شمار می آ‌ید . اگر یزدگرد سوم به توصیه و سفارش ( باو ) تن در می ‌داد و به این منطقه از طبرستان می‌ رفت شاید آرزوی دیر پای شاهنشاهی خاندان ساسانی را برای خود و دودمان خود برآورده می ‌کرد . لشکریان این نواحی از خاندان و بازماندگان ساسانی مقیم همین نواحی انتخاب می شدند . اسپهبدان یا شاهان محلی ، کوهستان ها را در اختیار داشتند . این کوهستان ها در هر ناحیه‌ ی بنامی مرسوم بود . سوادکوه قسمتی از این کوهستان ها به شمار می ‌رود که در ناحیه کوهستان بزرگ دیگری بنام قارن کوه قرار دارد . در این باب چند روایت وجود دارد : 1 - اعتماد السلطنه در مرات البلدان چنین آورده است ( در نقطه‌ ی جنوب شرقی چرات کوهی است موسوم به ( سوات ) و از قرار تقریر اهالی بلد وجه تسمیه این محل به سواد کوه همین است یعنی ( سواته کوه ) بوده است . 2 - چنین به نظر می ‌رسد که ( سوات کوه ) یا ( سواد کوه ) تعریف شده‌ ی ( سات کوه ) باشد . چه جز ( سات + ساد ) در لحجه طبری به معنی صاف / ساده همواره و گسترده می ‌باشد و به معنی ساده ، پک ، یکدست و تهی از پوشش و زوید بکار گرفته می ‌شود و هنوز هم اصطلاح ( ساته کوه ) در کوهپایه‌ ها بین معمارین معروف است نام سوادکوه ریشه در معنی همین لغت دارد . 3 - حالت ظاهری بیشتر نقاط سوادکوه با همین مفهوم ( تهی از پوشش ) مطابقت دارد . زیرا فقط دامنه‌ های شمال کوه ‌ها ، پوشیده از جنگل های انبوه است . پس می توان نتیجه گرفت نخستین بار ( ساته کوه ) یا کوهی عاری از آریش و تهی از پوشش یوده است . حرف ت تبدیل به حرف ( ال ) شده و این تبدیل در فارسی متداول بوده است . کلمه ‌ی ساد را هم به معنی ساده یعنی صحرا جائی که صاف و همواره باشد همراه خود آورده است .

وجه تسمیه سوادکوه در اعتقاد عامه : در اعتقاد اول: سوادکوه را در گذشته ساکوه می نامیدند . سا به زبان محلی قسمتی از کوه را گویند که جنگل نداشته و عاری از جنگل باشد . چون قسمت اعظم کوه های در ارتفاعات عاری از جنگل بوده است و می باشد آن را ساکوه نامیده اند . یعنی کوه بدون درخت . بعدها ساکوه به سوات کوه ،سادکوه و سوادکوه تغییر یافته است .

در اعتقاد دوم : سواد به معنی سیاه است و سوادکوه یعنی کوه سیاه . این وجه تسمیه را اعراب نهاده اند .

در اعتقاد سوم : می گویند حاکم طبرستان سه فرزند داشت . به نام های فیروز ، خطیر و سواد . فیروز را حاکم فیروزکوه ، خطیر را حاکم خطیر کوه ، سواد را حاکم سوادکوه کرد ، به عبارتی بر گرفته از نام این سه شخص بوده است .

سوادکوه در کتاب ها : اسم قدیم آن شروین بود برگرفته از اسم یکی از جبال مشهور این سرزمین این جبال در جنوب شرقی چرات از منطقه ولوپی واقع شده و اهالی ، آن رسوات گویند . طبق نظریه ای دیگر قدیمی ترین اسمی که این مکان داشته فرشوات یعنی کوه و دشت بوده است و این لفظ جز در بعضی از تواریخ و عتیقه ها در جایی دیگر دیده نشده است .عرب در کتب خود در دوره اسلامی خلفا سوادکوه را شلفین و شروین نگاشته است که اعتماد السلطنه کتابی را در تاریخ و جغرافی سوادکوه نکاشته و اسم آن را " التدوین فی شرح احوال جبال " نهاده است . شروین نام شخصی است که در این نواحی سلطنت و حکومت داشته است لذا بعد از نفوذ اعراب این کوهستان را جبال شروین نام نهادند