چرا شکل مردمک حیوانات متفاوت است؟

چشم حیوانات یکی از شگفت‌انگیزترین سازوکارهای طبیعت است. یکی از تفاوت‌های مهم در میان گونه‌های مختلف، شکل مردمک آن‌هاست. مردمک می‌تواند عمودی، افقی یا گرد باشد و هر یک، نتیجهٔ میلیون‌ها سال سازگاری با محیط است.

وظیفهٔ اصلی مردمک قبل از فهم تفاوت مردمک چشمان حیوانات در این اسلاید باید به کار اصلی مردمک پی ببریم مردمک دریچه‌ای است که میزان نور ورودی به شبکیه را تنظیم می‌کند. هرچه مردمک بزرگ‌تر شود، نور بیشتری وارد می‌شود؛ و هرچه کوچک‌تر گردد، نور کمتری عبور می‌کند. شکل مردمک در واقع راهکاری تکاملی برای کنترل بهتر نور و تمرکز است.

چرا شکل مردمک اهمیت دارد؟ شکل مردمک تنها از نظر ظاهری متفاوت نیست؛ بلکه تعیین‌کنندهٔ نحوهٔ شکار، دفاع، دید در شب و درک عمق است. حیوانات بر اساس نیازهای محیطی خود، شکل مردمک متفاوتی پیدا کرده‌اند.

مردمک عمودی: امضای شکارچیان کمین‌کار بسیاری از شکارچیان کوچک تا متوسط، مانند گربه‌ها و مارها، مردمک عمودی دارند. این شکل به آن‌ها اجازه می‌دهد عمق میدان بیشتری داشته باشند و فاصلهٔ دقیق طعمه را در هنگام کمین تشخیص دهند.

چرا عمودی؟ مردمک عمودی سریع‌تر کوچک و بزرگ می‌شود و بنابراین برای حیواناتی که هم در روز شکار می‌کنند و هم در شب، مناسب‌تر است. این شکل، نور را بهتر کنترل کرده و دید بهتری در نور کم فراهم می‌کند.

مردمک عمودی و شکار از فاصلهٔ نزدیک شکارچیانی که در فاصلهٔ نزدیک حمله می‌کنند نیاز دارند فاصلهٔ دقیق را تشخیص دهند. مردمک عمودی، با ایجاد کنتراست عمقی، به آن‌ها امکان می‌دهد جهش یا ضربه را با دقت بالا انجام دهند.

مردمک افقی: انتخاب چراکنندگان حیوانات گیاه‌خوار مانند بز، گوسفند، گوزن و اسب معمولاً مردمک افقی دارند. هدف اصلی آن‌ها دید وسیع‌تر برای شناسایی شکارچیان است.

مزیت میدان دید گسترده مردمک افقی میدان دید جانبی زیادی فراهم می‌کند تا حیوان بتواند تهدیدها را از هر زاویه‌ای زودتر تشخیص دهد. حتی وقتی سر حیوان خم است، مردمک افقی همچنان با خط افق هماهنگ باقی می‌ماند.

چرا افقی؟ مردمک افقی نور اضافی بالا و پایین میدان دید را محدود می‌کند و تمرکز را روی سطح زمین، یعنی جایی که خطرات و شکارچیان ظاهر می‌شوند، افزایش می‌دهد.

مردمک گرد: تعادل میان سرعت و دقت مردمک گرد در بسیاری از پستانداران، از جمله انسان، مشاهده می‌شود. این شکل برای حیواناتی مناسب است که نیازی به کمین‌کردن طولانی یا میدان دید فوق‌العاده وسیع ندارند.

مردمک گرد و دید پویا مردمک گرد برای حیواناتی که فعالیت‌هایشان در طول روز ثابت است و از فاصلهٔ متوسط شکار یا حرکت می‌کنند، مناسب‌ترین شکل محسوب می‌شود.

نقش اندازهٔ بدن در شکل مردمک پژوهش‌ها نشان داده حیوانات کوچک، که نزدیک زمین شکار می‌کنند، بیشتر مردمک عمودی دارند؛ در حالی که حیوانات بزرگ‌تر معمولاً شکل گرد یا افقی دارند. ارتفاع از سطح زمین در تکامل فرم مردمک نقش مهمی دارد.

رفتار شکار و دفاع شکل مردمک ارتباط مستقیم با سبک زندگی دارد: شکارچیان کمین‌کار عمودی، حیوانات فرارکننده افقی، و موجودات فعال با نیازهای متنوع مردمک گرد دارند.

چشم به‌عنوان ابزار تکاملی چشم حیوانات بر اساس محیط، سبک زندگی و چگونگی تعامل آن‌ها با جهان بیرون تکامل یافته است. شکل مردمک، یکی از دقیق‌ترین نشانه‌های تکامل سازشی در طب طبیعت است.

تأثیر محیط زیست بر تکامل مردمک محیطی که حیوان در آن زندگی می‌کند نقش مهمی در شکل‌گیری مردمک چشم او دارد. زندگی در بیابان‌های باز، جنگل‌های انبوه، کوهستان‌ها یا زیستگاه‌های شبانه، هر کدام نیازهای متفاوتی ایجاد کرده‌اند. به همین دلیل، مردمک چشم حیوانات بازتابی از شرایط محیطی و سبک زندگی آن‌هاست.