تاریخچه یلدا

شب یلدا یا شب چلّه یکی از جشن‌های ایرانی است. در این جشن، طی شدن بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روزها در نیم‌کرهٔ شمالی، که مصادف با انقلاب زمستانی است، گرامی داشته می‌شود. شب چله از غروب آفتاب ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) آغاز می‌شود و تا طلوع آفتاب ۱ دی (نخستین روز زمستان) ادامه می‌یابد. خانواده‌های ایرانی معمولاً در این شب، انواع میوه‌ها و رایج‌تر از همه هندوانه و انار و خرمالو را مهیا و دور هم میل می‌کنند. شاهنامه‌خوانی و قصه‌گویی بزرگان خانواده برای دیگر اعضای خانواده و همچنین فال‌گیری با دیوان حافظ نیز رایج است. شب یلدا در نیمکرهٔ جنوبی برخلاف نیم‌کرهٔ شمالی کوتاه‌ترین شب سال است. آیین شب چله در ۹ آذر ۱۴۰۱ در فهرست میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به شکل مشترک بین ایران و افغانستان ثبت شد.

حالا اصلا یلدا یعنی چه؟ ریشه واژه یلدا به زبان سریانی برمی‌گرده و به معنای زایش و تولد هست. ابوریحان بیرونی دانشمند و فیلسوف ایرانی شب یلدا رو با عبارت میلاد اکبر معرفی کرده و اینجا منظور زایش و تولد خورشید هستش. اما واژه یلدا چطور وارد فرهنگ ایرانیا شده؟ یلدا همون طور که گفتم یه واژه سریانی رایج در بین مسیحیاست و در بعضی کتب تاریخی اعتقاد بر اینه مسیحیان رومی به دلیل فقر و مشکلات زندگی به ایران مهاجرت کردند و از این طریق واژه یلدا وارد زبون ایرانیان شده و اون رو برای شب چله استفاده کردن.

دلایل برپایی جشن یلدا همون طور که از اسلاید قبلی متوجه شدیم ایرانیا اعتقاد دارن که با آغاز فصل زمستون خورشید، نور و روشنایی متولد می‌شه و باید برای این اتفاق به جشن و پایکوبی بپردازن. عمده دلایل جشن و میهمانی در شب یلدا رو در ادامه توضیح میدم: پیروزی روشنایی و نور بر ظلمت و تاریکی: با توجه به این که از دیرباز تا به امروز یکی از مهم‌ترین روش های کسب درآمد کشاورزی بوده بدون شک آب و هوا و تاثیرات اون بر روی زندگی روزمره مردم جزو مباحث مهم ایرانیاست. بشر تاثیر نور و گرما و تاریکی و ظلمت و سرما را روی زندگی خودش میدید و همیشه در انتظار فرار رسیدن نور و طولانی شدن روزها بود و این شب رو جشن می‌گرفتن چون از فرداش روزها طولانی ‌تر می‌شدن. شب تولید مهر و میترا و آغاز خلقت: در ایران باستان قبل از دین زرتشت آیین مهر یا میترائیسم رایج بود. خورشید نماد ظاهری و نشانه میترا و مهر بود و حتی به خورشید در ایران قدیم مهر می‌گفتن و میترا الهه عهد و پیمان بستن و عشق و محبته به این دلیل و به احترام طلوع خورشید و مهر؛ ایرانیا این شب رو جشن می‌گیرن.

شب یلدا از کجا شروع شد؟ همانطور که می دانید تاریخچه و پیشینه یلدا به زمانهای بسیار گذشته برمیگردد ولی مشخص نیست قدمت دقیق آن به چه زمانی تعلق دارد بسیاری از باستان شناسان هفت هزار سال پیش را برای تاریخ شب یلدا مطرح کرده اند. ظروف سفالی دوران قبل از تاریخ را به استناد گرفته اند چرا که نقوش حیوانی ماه های ایرانی همچون عقرب و قوچ داخل این ظرف ها هک شده اند البته ناگفته نماند نقوش کشفیات باستان شناسی و کتیبه ها نادرند ولی باستان شناسان بر این باورند که تا 7000 سال پیش نیز میتوان آیین مربوط به شب یلدا را رصد کرد.