꧇ ๑ آدمی چگونه پدید آمد؟‌‌ ‌‌‌𝂀

زندگی چگونه بوجود آمد؟ طی هزاران سالی که انسان هوشمند این سوال‌ را از خودش پرسیده، پاسخ‌های متعددی به آن داده است. یکی از پاسخ‌هایی که خیلی متداول بود، چیزیست که آن را به نام خلق‌الساعه می‌شناسیم. این نظریه تقریبا از زمان ارسطو رایج شد. ارسطو می‌گفت که مثلا اگر در یک انبار کاه مقداری گندم و پارچه‌ی کهنه بگذارید، بعد از چند روز آن‌جا موش بوجود می‌آید! خوب این نظریه الان مسخره به نظر می‌رسد؛ چطور ممکن است از چیزهایی مثل کاه و پارچه‌ی کهنه به یکباره موجودی زنده پیدا شود. قطعا موش‌ها از بیرون انبار می‌آیند و صرفا به دنبال غذا و مکان مناسبی برای زندگی هستند. ولی جالب است بدانید که اگر در تاریخ زمین میلیاردها سال عقب برویم، به احتمال زیاد شاهد بوجود آمدن موجودات زنده از عناصر غیر زنده هستیم.

برای رسیدن به سپیده‌دم حیات باید تقریبا ۴ میلیارد سال عقب برویم. دورانی که اتمسفر زمین غلیظ و پر از کربن دی‌اکسید بود و خورشید هم درخشندگی کنونی‌اش را نداشت. منظومه‌ی شمسی تازه در حال تشکیل شدن بود و هنوز سنگ‌های آسمانی سرگردان زیادی در آن وجود داشت. این سنگ‌های سرگردان، مرتب سطح زمین را بمباران می‌کردند. دانشمندان از این دوران با نام دوره‌ی «بمباران سنگین» یاد می‌کنند. برخورد سنگ‌های بزرگ و کوچکی که قطر بعضی از آن‌ها حتی تا ۴۵۰ کیلومتر هم می‌رسید، پوسته‌ی زمین را به طور کامل مذاب کرده بود.

به نظر می‌رسد که در این دمای فوق‌العاده زیاد و محیط سمی، هیچ موجود زنده‌ای نمی‌تواند دوام بیاورد. ولی اکنون دانشمندان فکر می‌کنند که آجرهای اولیه‌ی سازنده‌ی حیات در همین محیط‌ جهنمی بوجود آمد. الان هم می‌توان در بعضی از نقاط زمین، مکان‌هایی پیدا کرد که شبیه به زمین اولیه هستند. در جنوب مکزیک و در دل جنگل‌های استوایی، غاری به نام «کوئوا دو ویلا لوز» (Cueva de Vilaa Luz) وجود دارد که محیط آن مملو از هیدروژن سولفید است. ۴ میلیارد سال پیش، زمین پر از هیدروژن سولفید بود. محیط درونی این غار برای موجودات زنده از جمله انسان به شدت کشنده است. ولی به طرزی شگفت‌آور در اعماق همین غار می‌توان انواعی از موجودات زنده پیدا کرد؛ موجوداتی که با محیط سمی غار سازگار شده‌اند. گاز هیدروژن سولفید از منافذی در زیر غار سرچشمه می‌گیرد، با اکسیژن موجود در آب واکنش می‌دهد و دیواره‌ی درونی غار را با اسید سولفوریک می‌پوشاند.

در این غار میلیاردها میلیارد باکتری‌ که حیات آن‌ها وابسته به هیدروژن سولفید است، در کولونی‌های عجیبی گرد هم آمده‌اند. باکتری‌ها انرژی شیمیایی هیدروژن سولفید را استخراج می‌کنند. باکتری‌ها از جمله باستانی‌ترین و معمول‌ترین موجودات زنده‌ی روی زمین هستند. مانند دیگر موجودات زنده، آن‌ها هم رشد می‌کنند، با محیط خود سازگار می‌شوند و تولید مثل می‌کنند. در هرکدام از این موجودات تک‌سلولی، مولکول DNA وجود دارد. DNA به باکتری‌ها اجازه می‌دهد که تکثیر شوند. شرایط اولیه‌ی زمین از شرایط این غار خیلی بدتر بوده و این نشان می‌دهد که بعضی از انواع حیات می‌توانند در محیط‌های فوق‌العاده سخت حضور داشته باشند.

ولی باز هم به این سوال که موجودات زنده از کجا آمده‌اند، پاسخ داده نشد. بیش از ۱۰۰ سال است که دانشمندان می‌دانند حیات احتمالا در نتیجه‌ی فعل و انفعالاتی شیمیایی بوجود آمده است. یعنی یک سری مواد شیمیایی به مقدار و شکل مناسب باید با هم ترکیب شوند تا موجود زنده بوجود بیاید. همه‌ی موجودات زنده، از باکتری گرفته تا موش، کبوتر و زرافه از تعدادی عنصر شیمیایی محدود درست شده‌اند. هیدروژن، اکسیژن، کربن و نیتروژن چهار عنصر فراوان در جهان هستند. اگر این چهار عنصر را (بعلاوه‌ی تعدادی دیگر از عناصر جدول تناوبی) به شکل و مقدار مناسب کنار هم قرار دهید، مواد اولیه‌ی ضروری برای حیات بوجود می‌آید. کربن ماده‌ی سازنده‌ی اصلی موجودات زنده است. چیزی که کربن را خیلی خاص می‌کند این است که می‌تواند با خودش و دیگر عناصر پیوندهای خیلی زیاد و متنوع بسازد. هیچ اتم دیگری مثل کربن نمی‌تواند این چنین ترکیبات متنوعی بسازد.

ایده‌ی اینکه حیات با ترکیب کربن و دیگر عناصر بوجود می‌آید، اولین بار در دهه‌ی ۱۹۵۰ توسط دانشمندی به نام «استنلی میلر» آزمایش شد. او شرایط زمین اولیه را در آزمایشگاه بازسازی کرد. یعنی ظروف شیشه‌ای را با لوله‌هایی به هم متصل کرد تا چرخه‌ی کامل تبخیر آب از اقیانوس‌ها، ورود بخار به اتمسفر و بارش را بوجود آورد. سپس ظرف شیشه‌ای محتوی هوا را با گازهایی پر کرد که فکر می‌کرد در زمین اولیه وجود داشتند. در همان ظرف الکترودهایی قرار داد تا با جرقه‌ زدن، نوعی رعد و برق مینیاتوری بسازد. بعد از چند روز که سامانه‌ی زمین مصنوعی میلر کار کرد، متوجه بوجود آمدن ماده‌ای عجیب درون ظروف شیشه‌ای شد. این ماده را آزمایش کرد و فهمید که چیزی نیست جز «آمینو اسید». آمینو اسیدها ترکیباتی هستند که از اتصال اتم‌های کربن با دیگر اتم‌ها بوجود می‌آیند. آن‌ها آجرهای سازنده‌ی پروتیین‌ها هستند. پروتیین‌ها به وفور در سلول‌های موجودات زنده وجود دارند. خبر این آزمایش مثل بمب در روزنامه‌ها منفجر و تیتر اصلی رسانه‌های مختلف شد. در ضمن این آزمایش پایه و اساس تحقیقات منشاء حیات را در سال‌های آینده ساخت.